Censin Pich/Festa'd Piemont
Festa 'd Piemont[modifiché]
An ocasion dla “ Festa piemontèisa” ( tenusse al Santuari ‘d Graja) ‘l 21 ëd luj dël ’68, i loma avù ‘l boneur d’avej tra ‘d noi ëd piemonteis che a venjo da l’Argentin-a.
L’ancontr a l’è stàit compagnà da na gran comossion , che a l’ha tocà ‘l moment pi àut, che sti nòstri fratej a l’han arseivù da le man dij “ Brandé” ël drapò dël vej Piemont con la cros bianca an camp ross bordà ‘d bleu.
Ant ël ringrassié, coi bravi fieuj - con ij cavei gris o quasi – a l’han confessane, con na sincerità che aj fasìa tramolé la vos e a fasia pioré pi d’un present, l’arciam che ij piemonteis che a vivo tant lontan a preuvo për nòstra tera, ij sentiment che as visco andrinta lor tute le vòlte – e a son tante – che a penso al Monvis, coron-a ‘d bon-a part dël Piemont o al bërlusé dël Pò fra le sponde vërde, le stra e ij borgh, anche se ‘l Monvis e ‘l Pò a l’han mai vistie, ma a l’han mach sentune conté.
I l’hai anlora pensà ai tanti piemonteis – milion, contand ij fieuj e j’anvod ‘d coj che, an temp ëd miseria e dë speransa ‘d fé fortun-a an tere lontanissime, a l’han lassà për sempre nòstra region – che a vivo fòra dël Piemont, ma che a lo seugno come ‘l pi bel pais dël mond.
E bin, an cola luminosa giornà d’istà, i l’avio pròpe lì, davanti a noi, na pcita rappresentansa dij milion ëd cheur che a devo contentesse ‘d sugné, ma che, la pi part, a vedran mai o arvedran pi nen nòstra tera: e i pensava con tristëssa che belessì tanti ‘d coj che a son restà a la tradisso dì për dì , sensa gnanca pi feje a cas.
D’arcòrde, coj che a tradisso a merito un pò ‘d compassion: an fin dij cont, jë strument d’alienassion dla siviltà dij consum o ‘d massa o tecnologica, come as dis comunement për indiché nòst tipo ‘d siviltà, a son così numeros, fin e mascrà che lë spirit, piàit ant un ingranagi diabòlich, a dev esse pitòst fort për resiste. I lo soma bin che ‘l grand arfud d’Herbert Marcuse a l’ha ‘d gròsse giustificassion.
Però, nòstra simpatia a va a chi, come j’emigrà, a mostra na fedeltà che gnanca la mòrt a peul cancelé: fedeltà che as trasmet ai fieuj e da costi a j’anvod, come se un fil d’òr a gropèissa la generassion, tant che la poesia dla “ patria cita”, për dovré n’espression cara a l’amis Motura, anvece ‘d meuire, a s’arneuva ant ij giovo.
Che consolassion pensé che an tut ël mond i trovoma sempre ‘d fratej ëd lenga e ‘d rassa!
Che a sia però bin ciàir che për noi la rassa a l’è nen na question biologica, ma l’è l’ansema dj’arcòrd comun: an àutre paròle, la stòria.
Mi midem, an mia nen granda esperienza ‘d viagi, ‘d fratej piemonteis i l’hai incontrane un pò daspertut: a Sivija, a Lisbòna, a Londra, a Bilbao….
Queich meis fa, mentre i calava giù dal castel ëd Les Boux – Leu sacr a la poesia provensal, dal moment che Mistral a fa di a Miréio: “ Di Baus fariéu ma capitalo! Sus lou roucas que iuei rebalo, de nòus rebastirièu nòste viéi castelas:…” – i son fermame a discore con doi piemonteis che a l’avio arconossù un dla nòstra comitiva; pròpe là, sota le rovin-e dël castel ëd Là Baus, cheur dla Provensa, pais fratel ëd nòstr Piemont. Pòch prima i l’avìa contemplà, da le tor, un paesagi che pi bel fòrse a peul nen imaginesse e che a l’avìa arcordame la campagna dle “ nivole” dël Fontanesi.
Ma dòp lòn che i l’hai scrit, quaidun podrìa pensé che l’Piemont a sia essensialment, për noi, sentiment e nostalgia: Nò, da nòstra part a-i-è ëdcò na profonda concreta logica rason: l’ideja dël Piemont a giuta a cancelé ij pregiudissi, le passion, ij bruti arcòrd, che a son l’eredità dël nassionalism e che, fin-a a cost moment, a l’han ostacolà seriament l’unificassion europea; l’idea dël Piemont e ‘d tute le comunità naturale, dai provensai ai catalan, dai ladin ai basch, dai friulan ai breton;…Mach valorisand le comunità naturale, mortificà për ëd secoi da jë stat nassionai, as travaja concretament për l’Euròpa. E, dòp l’unità dl’Euròpa, cola dël mond: an lo arcòrdo ij milion ëd piemonteis spatarà an sla facia dla tera; ma n’unità dël mond che as fassa sota ‘l segn dla libertà, dël rispet e dla salvëssa ëd tute le reis, tute le lenghe e tute le siviltà.