Blëssa dle càuse perse

Da Wikisource.

Artòrn a la tàula


BLËSSA DLE CAUSE PERSE[modifiché]

Pinin Pacòt, Poesìe e pàgine 'd pròsa, Ca dë Studi Piemontèis - Turin 1985

Che, cost che i vivoma, a sia un moment crìtich për tuti ij dialèt, comprèis ël piemontèis, a l'é nen na scuverta. Ij grandi stat, surtì da le rivolussion romàntiche dl'Eutsent, a veulo, për fonsioné e për vive, l'adossion d'un sol e midem linguagi, drinta 'd confin sempe pi grand. Nen mach: le pi grande organisassion supernassionaj, che a son an cors ëd formassion, a finiran për impon-e l'usagi 'd n'ùnica lingua (òh, seugn d'esperantista!) a 'd continent antregh, se nen a tut ël mond abità da j'òmini, gropà anfin sota la santa bandiera d'Utopìa.

A sa mira a-i saran pi nen lìngue ne dialèt ma un linguagi universal, che a sarà parlà, scrit e capì, da un pòlo a l'àutr, su tuta la facia 'd nòst bel pianeta. E cola a sarà l'età dl'òr che a torna, la sità dël sol realisà an sla tèra, l'éden dij seugn e 'd j'ideàj, covà për tanti ani ant la materna servela dij sapient, realisà anfin an mez a j'òmini, trasformà an tanti àngej dal progress e da la siensa, da la cibernética e da l'organisassion, da la fonsionalità rassional, da l'economìa butà an fòrmole, da la statistica elevà a méder ëd vita.

Basta pensé a lòn, për vëdde lòn che a peul ancora conté un pòver dialèt, parlà da 'd paisan e d'ovrijé, dovrà da 'd poeta. Ròba da pciti borghèis, e an pension, che për passe 'l temp as amuso a conté an s'ij dìi ëd vers piemontèis, ò milanèis, ò napolitan; l'istess coma che d'autri a gieugo con le paròle ancrosià, ò as diverto a le trasmission ëd la TV. E dabon, che se la società ideal e perfeta, l'Arcàdia dël 2000 (e sùbia!) a dovèissa esse lì lì për nasse, a varia la pen-a 'd campé an sle fiame dl'autar tute le richësse e j'ilusion che a l'ha lassane 'l passà, e sacrificheje për ël bin ëd tuti...

Mach che, belavans, a l'é nen fàcil che j'òmini a peusso trasformesse an àngej (ò an furmije?), se a l'é vera che la lege 'd jòmini a l'é cola dla natura, e se costa a l'é la lòta e 'l combatiment, a l'é 'l frèid struggle of life sensa quarté, an costa giongla servaja an doa che - mors tua, vita mea - pietà l'é mòrta. E 'l bel (ò 'l brut) a l'é che 'd cò 'l progress, costa divinità 'd j'anime sèmpie, a l'é un-a dle tante ilusion che, anganand a confòrto e a giuto a vive, ma che con lòn a chito nen d , 'esse d'ilusion. E 'l moviment sensa fin che a lo carateriza, coma tuti ij moviment naturaj, a treuva soa perfession (soa fin) mach al limite, coma che as dis ant ël càlcol infinitesimal lòn che a l'é impossìbil, vist che sò compiment a sarìa la negassion midema dël progress. Ma... divagoma nen tròp.

Contentomse 'd dì, che a-i é pa da avèj paura: dl'avnì e gnanca dël present. An tuti ij camp, comprèis, naturalment, col dël linguagi. A venta pié le còse coma che a son, e vorèije bin al mond, coma che a l'é. E se ij dialèt, e magara 'd cò le lingue a son an crisi, se nòst piemontèis a l'é an perìcol, costa a sarà na rason ëd pi për soagnelo, coltivelo, difendlo. Për ancheuj a l'é parèj doman i vëdroma. A sarìa dròlo che un malavi, mach përchè che tant a dovrà meuire l'istess a,dovèissa pi nen cudisse, a vorèissa pi nen guarì. Fin che a-i é fià, i-é vita, për le përson-e, coma për ij linguagi, e për tante autre còse.

D'acòrdi, la tèra a dventa sempe pi cita, le relassion tra ij pòpoj a son ormai universaj, le distanse a son abolìe, tut a cor, tut as trasforma. E con lòn? An sël pian dla stòria, sota la prospetiva dl'universal, a sarà 'd cò vèra. Ma për l'òm, për la creatura concreta e individual, gnente a l'é cambià. A saran cambià j'aparense, ma sò mond, l'ùnich che a lo anteressa, a l'é peui sempe mach col che a bat col pugn ëd carn gonfi 'd sangh, che as ciama cheur. E ant l'univers sensa confin, col infinitésim ëd vita a sarà për chiel ël centro, ideal e real, geométrich e spiritual, ëd tuta la creassion.

Tut a peul sprofondé, ma se ant un cantonin ëd col cheur a-i sarà ancora un pcit pòst për ël linguagi ardita dai Vej, e bin, për chiel, ëd cò col linguagi, dialèt ò lingua, pòver o glorios, a sarà al centro dl'univers.

Così për noi ël piemontèis. Basta che a-i sia ancora un, un sol che a lo parla, che a lo scriva, che a lo dòvra, che a-j veuja bin, e 'l piemontèis a sarà ancora viv, l'istess coma se a fussa dovrà da 'd milion ëd përson-e. L'é nen la quantità, l'é la qualità che a conta, e costa, quand che a l'é faita d'amor, a l'é sempe ràira e pressiosa. I soma ancora nen a sa mira, ma se i lo fusso, mèj ancora përchè a l'é pròpi costa la blëssa dle càuse perse, cola d'esse përdùe an partensa, cola d'esse guadagnà già prima 'd combatje.

(Ij Brandé, VIII - 1956)