Beppe Burzio/L’ardità ’d Cavor

da 150 ani an peisa an sle spale

L'ARDITÀ ’D CAVOR

Da "l’Assion piemontèisa" ëd avril 2002

E, a la finitiva, a l'é 'ncapità. Ël professor Biagi, consulent dël Ministeri dël Travaj dël govern an carica, ëd sénter-drita, a l'é stàit massà, a Bologna, ant un avait teroristich.

Istess coma che, tre ani andarera, a l'era stàit massà, ant l'istessa manera a Roma, 'l professor D'Antòna, consulent dël Ministeri dël Travaj dël govern d'antlora ëd sénter-mancin-a.

J'esam balistich an sle palòtole trovà a l'han confermà che la pistòla dovrà për ël sassinagi 'd Biagi a l'era la midema dovrà për col ëd D'Antòna. Lòn am pòrta a conclude che ij doi omissidi a son euvra dl'istess cit grup ëd sassin, bin organisà, ch'a agisso o sensa gnun but politich-sossial, përchè che ancheuj a l'é pì nen pensabil, coma ch'a chërdìo le malfamose brigade rosse, che coj omissidi a podèisso esse l'achit ëd n'arvira popolar, opura ch'a agisso a pro 'd quaidun, tant che col quaidun a lo sapia o nò.

A l'é ciàir che për identifiché col quaidun a vanta fesse la sempia domanda ch'as fasìo già j'antich: "cui prodest?" (a chi ch'a j' ven a taj?).

Vëddoma 'd completé 'l rasonament. Dòp dël delit D'Antòna gnun, e i arpeto gnun, nì polìtich, nì giornaj e nì television a l'era fidasse a deje a col delit na paternità ideològica. A l'era stàit un delit ëd terorista restà dësconossù, e pro.

Al moment dël delit Biagi, a-i era an tren un contrast dialetich motobin dur fra govern e confindustrìa da na part e da l'àutra ij sindacà dij travajeur ch'a l'avìo organisà na gròssa manifestassion popolar a Roma e mnassà lë siòper general.

A diferensa dël sassinagi D'Antòna le diciarassion, ant l'ordin, a son ëstàite coste: ël cap dël govern a l'ha fortì che "ël clima 'd ghignon creà dai sindacà a l'é stàit ël breu 'd coltura dël terorism"; ël ministr Bòssi a l'ha diciarà, an sël "Messaggero 'd Roma" che "le paròle dite dal secretari dël sindacà ant le fabriche a l'han portà j'ovrié a fesse terorista" (e pensé che pròpi Bòssi a l'avìa alodù al terorism quand ch'a l'avìa diciarà, ant un comissi, che ij giudes a l'avrìo dovù fé bin bin atension përchè che na palòtola a costa mach 750 lire), antramentre che 'l sotsecretari dël ministr Maròni, Saccòni, a l'avìa anvità Còfferati, ël secretari dël sindacà C.G.L., "a denonsié ij terorista 'd soa organisassion" e, a la finitiva, 'l ministr Martino a l'avìa diciarà che la manifestassion sindacal ëd Roma a l'era " në sgiaf e 'n privo për la democrassìa" (e la gent ch'a l'avìa portà an piassa 'l sénter-drita quand ch'a l'era a l'oposission, nò).

A l'é donca evident che element ëd prim pian dël govern ëd sénter-drita a l'han dovrà 'l sassinagi dël professor Biagi për serché 'd dësqualifiché ij sò aversari polìtich a j'euj ëd la gent.

I l'hai rëspondù parèj a la domanda "cui prodest?", a chi ch'a j' ven a taj?

E la conclusion a l'é che 'l sassinagi 'd Biagi a l'é vnù a taj (o almen lor a lo chërdìo) al sénter-drita.

E i saroma l'argoment con la diciarassion conclusiva dël Pressident Berluscòni: "noi i porteroma anans nòste arforme sensa lassesse condissioné da piassa e pistòle", an arpetend, an pratica, l'acostament.

Ël dròlo ëd tuta sta situassion, fin-a grav, a l'é che la rason ëd tut ës quaranteut a l'é na bala, na bala bela gròssa.

Ël malfamos articol 18.

Coma ch'i l'hai già scrivù, l'articol 18 a l'é col ch'a òbliga le asiende, con pì che 15 dipendent, a torna arpijesse an asienda, për òbligh ëd lege, l'ovrié licensià sensa "giusta causa".

Anans ëd tut col articol a l'é nen giust an sël pian dël dirit: coma che 'n dipendent a l'é liber ëd lassé l'asienda ant la qual a travaja sensa d'àutre formalità che 'l periòd ëd preavis, la midema facoltà a dovrìa, për giustissia, essje arconossùa a l'asienda.

Dit sòn i veuj fortì che mi, an quarant'ani ch'i l'hai praticà, për travaj, ël mond andustrial, da le doe part ëd la bariera, i l'hai mai vëddù n'asienda ch'as trovèissa an dificoltà a lassé a ca n'ovrié ch'a l'era dventà 'n peis për soa economìa asiendal.

Peui a vanta 'dcò dì che, a l'época ch'a l'era nassuje la lege 300, lë "statuto dij travajeur", dont l'articol 18 a fa part, ël sindacà, convnù ch'a l'era nen ariessù a oten-e, ant le tratative, condission pì bon-e 'd travaj e 'd vita për ij sò assistù, a l'avìa pontà tuta soa chërdibilità su coste regole formaj.

Adess ël sindacà a dësfend a la mòrt soa facia, che govern e confindustrìa a veulo feje perde.

As capiss che libertà 'd licensié a veul dì lasseje a j'andustriaj la libertà pì amplia. Pì gnun-e "casse d'antegrassion"!

S'i l'hai ëd travaj da dete it travaje, se i l'hai nen ëd travaj, përchè che mi i son nen ëstàit bon a fé 'l mè 'd travaj, it lasso a ca e bondì barba.

L'arsugnant dë sta situassion a l'é che govern e confindustrìa a fortisso a tut andé (chi sà përchè?) che la libertà 'd licensié a farìa chërse 'l travaj ant ël pais. E sì a l'é rivaje, a la finitiva, la nos dël problema. Ël travaj a manca, a manca an tut ël mond për doe rason: la prima, mondial, a l'é che, an chërsend l'automassion a cala la man d'euvra e a cala për l'avidità e la vista curta dj'andustriaj; e la sconda, mach italian-a, a l'é përchè nòsti andustriaj a son pì nen bon a fé j'andustriaj, ma a son ëdventà ij neuv padron dij govern.

A l'é pì còmod. E costa a l'é na stòria da le reis lògne.

Ch'a armonto adritura a Cavor. Tuti coj ch'a l'han praticà 'n pòch la stòria a san përfetament che, si an Piemont e naturalment an Savòja, gnun, nì la gent ëmnùa, nì la nobiltà, a l'avìa intension ëd socesse a l'Italia; ël sol ch'a l'avìa l'anvìa dë dventé "Re d'Italia" a l'era 'l Savòja-Carignan e Cavor, an contrast con la gent ch'a l'avìa elegiulo, a l'ha butà tuta soa vajantisa për realisé j'anvìe 'd sò padron.

E parèj a l'han fàit tuti ij govern ch'a son ëvnù dòp, fin ch'a-i é staje na monarchìa. La scusa adotà da tuti ij govern, a parte da Cavor për rivé a coj dl'ancheuj, nen dësmentiand Crispi e Giolitti, a l'é che 'l pòpol a l'é ignorant e tuso e che, donca, a va educà, sensa ten-e cont ëd cole ch'a son soe anvìe e soe aspirassion.

Con ël '45 la monarchìa a l'é 'ndàita a canté ant n'àutra curt e a l'é rivaje la repùblica dont tuti ij fonsionari, dal pì cit al pì gròss, a son elegiù dal pòpol o diretament o për delega. Ma la costuma perversa a l'é nen cangià. A son mach cangiaje ij padron dël vapor: pì nen re e prinsi, ma andustriaj e finansié. Ti it fas ëd viture? Bin, noi, për ti i ampinioma 'l pais d'autostrà e i cissoma la gent a caté toe viture, basta mach ch'it in daghe la bon-a man.

A j' n'anfà gnente se për fé j'autostrà i butoma da part ij traspòrt su ferovìa e coj su eva: quaidun, peui, a provëddrà.

It veule tramudé 'd pais antregh d'an bassitalia a Turin për avèj la man d'euvra dont it l'has damanca? Ëdcò an cost cas it giutoma e a j' n'anfà gnente se, con sòn, i bolversoma për sempe na sità; dësmentia mach nen la bon-a man.

It ses nen ëstàit bon a fé da bin tò mesté, 'l travaj a l'é calà e ti it dovrìe licensié? Falo nen, noi i anventoma për ti la "cassa d'antegrssion": ti it lasse a ca la gent sensa licensiela, noi i j' pagoma le meisà con ij sòld ëd le taje, lor a chërdo adritura ch'i j' faso 'n piasì e parèj ti it salve la facia e noi i evitoma d'arbeuj. It jë lasseras peui a ca pòchi për vira con tò còmod.

Chërde pura nen che cost'etica a rësguarda mach ël setor ëd le viture. A l'é midema an tuti ij setor andustriaj dël pais. Evité d'arbeuj. Cost a l'é stàit ël but prinsipal, ardità da Cavor, ëd tuti ij govern italian. Evité a tuti ij cost j'arbeuj sossiaj.

Ma nen ant la manera giusta. Ij govern onest a evito j'arbeuj an evitand rason e situassion ch'a peulo fé nasse j'arbeuj. Ambelessì nò, ambelessì i l'oma la pes fòrsa pùblica dël mond sivilisà.

Ël 95% dij delit a resto anpunì e, ëd col 5% ch'as punisso, apopré la mità a son d'eror giudissiari. An efet ëdcò la "giustissia" a l'é lòn ch'a l'é.

Le condan-e dl'Italia al tribunal dë Strassborgh, për delit contra la "carta dij dirit ël l'òm" a son ëstàite, ant ël 2000, 369 e a l'é an testa a la classifica; al second pòst a-i é la Turchìa, ch'a tortura ij curd, con 12 condan-e.

Ël Consèj d'Euròpa a l'ha mandaje al govern italian n'ingiunsion përchè ch'a limita le malfàite dël tribunal dij minor e dj'assistent sossiaj.

Costa la trista situassion ëd la giustissia italian-a a tuti ij livej. Ël sol setor andoa che ij tuor ëd la lege a dimostro na vajantisa ecessional a l'é col ch'a s'òcupa 'd crasé j'arbeuj popolar.

Ël podèj a dev deurme seugn tranquij.

J'arbeuj a son semper ëstàit ëstrompà an sël nasse.

Da Bava Beccaris a Milan, a jë siòper dël pan a Turin, andoa che canon e cher armà a son ëstàit dovrà sensa gena contra la gent ch'a ciamava pan e travaj, al dòp guera republican con le "cariche" malfamose dij repart ëd la "celere" ëd Scelba e Cossiga, con ij sò mòrt dont quaidun famos coma Pinelli e Giorgiana Masi, për rivé ai fàit ëd Genoa ëd l'ann passà. La fòrsa pùblica a l'ha sempe fàit tut sò dover second le regole anponùe da Cavor.

Tant ël pòpol a l'é tuso e ignorant e ij polìtich a son lì për trocionelo a fòrsa 'd paròle. Për adess a-i son ancor tanti ch'a chërdo che anpinì le sità d'estracomunitari a sia un ëd coj provediment che ij polìtich a pijo për ël sò bin (coma ch'a dis la mancin-a) e che licensié la gent a fasa chërse 'l travaj, coma ch'a dis la drita. La sola còsa ch'an da 'n pò dë speransa a l'é che, maniman ch'a passa 'l temp, ël pòpol a dventa, 'n di dòp l'àutr, un pò meno tuso e 'n pò meno ignorant.

Speroma ch'a fasa an pressa.

Ardì Piemontèis.

Beppe Burzio