Beppe Burzio/Dësgust via etere
ij dësgust via etere
A L'É NEN MACH QUESTION D'U[modifiché]
Da "l’Assion piemontèisa" ëd Aost 2002
Mi d'ani i 'ncamin-o a avejne tanti e la pì part ëd costi ani i l'hai vivula sensa elaborator, sensa internet e sensa E-mail. Për convinsion përsonal e për tipo d'istrussion arseivùa i son nen contrari, assolutament, al progress; contut i l'hai pì car valuté ij profit e ij dëscapit ch'a pòrta 'l progress anans d'esprime mia opinion.
E, ant ël cas d'internet, i peuss an tuta sincerità fortì che, fòra che ant un cas, internet a l'ha portane mach ëd dëscapit e 'd ròbe ch'i capisso nen.
Ël cas positiv a l'é col ch'a l'ha portame a conòsse n'echip ëd giovo dle Venessie, svicc e vajant, ch'a l'han dait vita a 'n neuv e bel giornal, RAIXE VENETE, che, për adess, a seurt coma suplement d'ASSION PIEMONTÈISA. Pensé che, dòp doi nùmer, Raixe Venete a l'ha già pì d'abonà che Assion Piemontèisa. Che bel esploà! La diferensa a l'é che Raixe Venete a seurt ant le Venessie e Assion Piemontèisa an Piemont, tut lì. E mi i sai nen sité n'àutr esemplar uman ch'a l'àbia 'l servel pì pitòch e mischin che col dij piemontèis: sòn an tuta sincerità e an bon-a fé, bele s'i parlo 'd mia gent.
Ij messagi su internet a son a gratis e a-i na son tanti; l'abonament a Assion Piemontèisa a costa. magara pòch, ma a costa e a-i na son pòchi e, dë sti pòchi, quaidun as dësmentia 'dcò ëd paghelo.
Ma vnoma a lòn ch'am lassa anterdoà: l'àutr meis i l'oma anandià n'archeuita 'd sotsignadure përchè che 'l piemontèis a sia arconossù coma lenga ufissial dij gieugh olimpich dël 2006.
Le adesion via internet a son ëstàite bastansa: na sessanten-a i dirìa, ma tute sensa sotsignadura. Nòm e nùmer dël document si, sotsignadura nò. E mi, da vej, i ariesso nen a comprende coma ch'as peussa fé n'archeuita 'd sotsignadure sensa sotsignadure. La sotsignadura a l'é n'assunsion ëd responsabilità. Prové a 'ncassé n'assegn con vòsta sigla internet al pòst ëd la sotsignadura e peui im dise.
E rivoma ai dësgust. L'ùltim ch'am riva via etere a l'é la còpia ëd n'articol ëstampà ansima a "La Padania" dël doi ëd luj, dal titol: "Questione di "U" e firmà da Gilbert Oneto. Gilbert Oneto a l'é n' "anteletual leghista". Atension: nen n'anteletual d'ideologìa leghisa (amëttù, ma nen concedù, che la Lega Nòrd a l'àbia n'ideologìa, convnù ch'a l'ha cangiane almen sinch ant j'ùltimi ani), ma n'anteletual ch'a l'ha butà sò servel al servissi dla Lega për giutela a argionze ij sò but, qualsëssìa a peusso esse, modificand soa manera 'd pensé tute le vire che la Lega a l'ha cangià sò programa polìtich. A l'é un ëd j'anteletuaj ch'a l'han "anventà" la "Padania" e la "lenga padan-a", e un ëd coj ch'a l'han contribuì a codifichela.
E sì i l'hai avù mè prim dësgust. Al meis d'agost ëd vàire ani andarera mi i l'avìa fàit, su Assion Piemontèisa, n'articol an sël qual i l'avìa scrivù coma ch'i l'avrìa codificà mi la lenga piemontèisa, për evité tute cole complicassion, nen vàire gròsse, ma anportante, che anchej nòsta codificassion a compòrta. I concludìa che col articol a vorìa mach esse n'argoment për le ciaciare dl'istà, përchè an cost moment as deuv e as peul nen parlé 'd modifiché la codificassion ch'i l'oma, convnù ch'a l'é nen ël moment ëd creé 'd confusion. Ebin, pòch temp dòp i son trovame dëdnans a j'euj la codificassion ëd la "lenga padan-a", pen-a anventà, e a l'era nì pì nì meno la codificassion che mi i l'avìa sità (nen proponù, neh!) për la lenga piemontèisa.
Che schers ch'a fan ëd vire le combinassion!
Ma vnoma a l'articol. A l'achit a dis: "Settimane fa è stato pubblicato e presentato un bel libro di lingua locale: Piemontèis ëd Bièla". An ëvrità le sman-e a son 116. Ël lìber a l'é stàit publicà ant ël mars e presentà ant l'avril dël 2000 e, a col'época, noi i l'avìo già publicane la critica. E peui: "Come era prevedibile il libro ha scatenato risse a non finire. Invece di esserne contenti i "puristi" hanno cominciato a dire che esiste un piemontese solo e che indebolirlo, dando spazio a versioni locali, significa portare acqua agli argomenti centralisti. Facciamo alcune considerazioni. Non è con un centralismo più piccolo che si combatte un centralismo italiano più grande. A fare del micronazionalismo ci sono quelli che temono un improbabile (?) centralismo padano, magari lombardo centrico, ma anche antipadanisti (e di fatto antiautonomisti), legati a decrepite greppie marxiste e elemosine di regime. La difesa delle lingue locali funziona solo se si difendono tutte le lingue locali e le loro varianti".
Anandioma da l'achit. A m'arzulta nen ch'a sia 'ncapitaje gnun-a rusa violenta an merit al lìber bielèis. Quaich dëscussion si, coma ch'a 'ncapita soens fra 'd përson-e ch'a deuvro la testa e ch'a son nen obligà a ubidì ai "diktat" d'un cap baston. Ij "purista" a diso ch'a esist un piemontèis sol e che andebolilo an dasand dné ai lengagi locaj a veul dì porté eva a j'argoment sentralista.
Vera e sachërsant. Ancaminoma con ël dì che, second mi, a esisto tanti lengagi locaj ch'a van guernà, tuà e dovrà përchè a son na richëssa, ma nen ëspantià fòra dël teritòri ch'a carateriso, e peuj a-i é la lenga piemontèisa, d'arferiment për tuti ij lengagi 'd cioché, e cola si a va dovrà e spantià, coma ch'a l'era ant la prima mità dël neuvsent. Përchè se un a seugna në stat/nassion, cost ëstat a deuv avèj na lenga soa ch'a peul nen esse un dij tanti lengagi locaj.
La resta a l'é question ëd proporsion. Quand che na pùblica ministrassion a argala pì 'd sessent milion për la tùa e lë spantiament an tut ël Piemont dij lengagi locaj (con che but peuj as sa nen) e meno che des për la tùa e lë spantiament ëd la lenga piemontèisa, a l'é fin-a tròp belfé conclude che la ministrassion regional a veul fé dëscomparì la lenga piemontèisa. Tuti jë stat a l'han na lenga ufissial ch'a pòrta 'l nòm ëd lë stat. A-i é l'italian, ël fransèis e via fòrt. E peuj a-i son ij lengagi locaj coma 'l parigin, ël lioneis, ël milanèis o 'l palermitan, che gnun as sugnerìa 'd ciamé "italian ëd Milan" o "fransèis ëd Lion". Përtant ij lengagi locaj dël Piemont a van dovrà e tuà, ma nen ciamà piemontèis, prim përchè a l'é nen vera e scond përchè ch'a l'é na dëspresia për la lenga unificà. "A l'é nen con un sentralism pì cit ch'as combat un sentralism pì gròss". A l'é esatament lòn ch'i disoma noi quand ch'i fortioma ch'a l'é nen con ël sentralism pì cit ëd la Padania 'd Milan ch'as peul crasé 'l sentralism italian ëd Roma.
"Ij padanista a son autonomista, j'antipadanisa a son contra l'autonomìa" Robe da mat!
Mi i son nen padan. I arfudo l'idéja ch'a-i sia na Padania. Mi i son piemontèis, ij padan, amëttù ch'a-i sio, a son italian, ëd cola Italia ch'a 'ncamin-a al Tesin.
I son autonomista da l'época dël MARP (Moviment për l'Autonomìa Regional Piemontèisa) dël 1955 e i seugno në stat/nassion piemontèis, andoa ch'as parla 'l piemontèis e governà da 'd piemontèis, ch'a fasa part ëd na gròssa federassion europenga e ch'a sia dispòst a colaboré con tuti, ma a socesse con gnun, fòra dij savojan, con ij quaj i l'oma dividù mila ani dë stòria, sempe che lor a sio d'acòrdi.
Ma për Oneto mi i son nen autonomista, autonomista a l'é chiel ch'as bat për la Padania, stat sentralista coma l'Italia, convnù che, ancor anans ëd rivé al podèj, la Lega a l'é vnùa si an Piemont a an-pon-ne ij sò candidà lombard a j'elession, candidà che, nominà ministr, a l'han ëspuvà an sle sachërsante arceste 'd nòsta gent ch'a l'avìa përdù tut ant l'aluvion dël '94.
Le diferense ch'a jë valuto ij letor.
An sla resta dl'articol i l'hai gnente da dì. Lòn ch'a j'era da dì an sla part streitament lenghistica a l'ha scrivula Mauro Tosco, ch'a l'ha tuti ij nùmer për podejlo fé, pròpi si dacant. Mi i peuss dì che ant la lista dle gent ëd la Padania, Oneto a l'ha piantà su na bodrigà sensa fin e sensa sust fra pòpoj preceltich, celtich, pòstceltich, etnìe strangere e d'àutre con ëd diferense mach lenghistiche e nen colturaj e via fòrt. Contut, giusta mach për precisé, le tribù celtiche a j'ero quarantequat mach an Piemont e i ariesso nen a capì coma ch'a podìo esse dodes an tuta la Padania d'Oneto.
Ah! Im dësmentiava! Oneto a l'é 'dcò 'l pressident ëd n'associassion coltural padan-a ch'a l'ha coma arma 'n caval an combineus.
Coma ch'i vëdde le diferense, colturaj e nen, fra mia manera 'd pensé e cola d'Oneto a son tante e creuse. A l'é nen mach na question d' "U".
Ardì Piemontèis.
Beppe Burzio