Beppe Burzio/Cosa Nostra o Ròba soa!

quaicòs an sle mafie dël meridion

"COSA NOSTRA" ?! RÒBA SOA![modifiché]

Da: l’"Assion piemontèisa" ëd Otober 2002

Qualsëssìa lìber dë stòria ch'i vade a lese av dirà che 'l meridion ëd la penisola italian-a an general, e la Sicilia an particolar, a son ëstàit, për ësquasi tremila ani, colònie dë stat ëstrangé.

S'i veule na cita nòta, giusta mach për ës-ciairive j'idéje, iv dirai che, a parte da eutsent ani anans ëd Crist, ant ël meridion ëd la penisola a son ëstaje: Fenissian, Grech, Cartaginèis, Roman, Vandaj, Ostrogòt, Bisantin, Sarasin, Normann, Svev, Angiojin, Aragonèis, Piemontèis e Austriach, fin-a al 1816 quand che, për compensé ij Borbon për la testa coronà tajà a Paris, a l'han daje al meridion italian soa indipendensa an creand, për Ferdinand I ëd Borbon, ël "Regn ëd le doe Sicilie".

Donca fin-a a col moment, e për ij doimila e passa ani andarera, ël meridion italian a l'era stàit colònia dë stat ëstrangé e lògn e ministrà dai rapresentant ëstrangé 'd govern lògn. E an costi doimila e passa ani, svarià përsonagi dël meridion, anteligent, avosà e sgnor, a l'han butà an tren e përfessionà na tecnica për rende meno malasià la vita soa e dij sò consitadin sogetà a na dominassion ëstrangera.

Dëdlà dël podèj ufissial local gestì da 'd rapresentant ëstrangé dla nassion lògna ch'a comandava, a l'han creà un podèj local, vajant e stërmà, ch'a l'avìa 'l but precis ëd condissioné e orienté le decision dël govern ufissial, për lòn ch'a fussa possibil, a pro dla gent dël pòst. A l'é ciàir che për orienté e condissioné coste decision, a l'era necessari avèj ëd rapòrt bon e s-ciass con ij fonsionari dël govern ufissial.

E sòn an pòrta a conclude che le liure fra 'l podèj fongà e la polìtica a 'rmonto a epoche veje 'd vint secoj. A l'é bin vera che quaich vira nen tut a 'ndasìa seuli: anvers la fin dël miladosent a-i era staje l'arvira conossùa coma "Ij Vespr Sicilian" che, contut, a l'era finìa ant na guera fra ij Regn d'Angiò (Fransa) e d'Aragon-a (Spagna) për decide chi a dovìa esse padron ëd la Sicilia e, apopré terzent ani apress, ël filosòf calabrèis Tomà Campanella a l'era fasse vinteset ani 'd croton acusà d'avèj congiurà contra 'l govern ëspagneul ëd soa tera, ma an compless le ròbe a 'ndasìo bin e cost senter fongà 'd podèj a vagnava di për di fiusa, grinor e obediensa da part ëd la gent dël meridion.

Grinor, fiusa e obediensa ch'a j'ero seguità 'dcò quand che cost podèj fongà, che dess i podoma 'ncaminé a ciamé genericament mafia, comprendend an cost termo camora, 'ndrangheta e sacra coron-a unìa, a l'avìa chità 'd fé j'anteresse dla gent ch'a lo sostenìa për limitesse a fé esclusivament ij sò.

Donca le mafie dël meridion a l'avìo bandonà, a na bela mira, la component sossial ëd soa atività për ëdventé, fòrta dël consens popolar ch'a l'ha mai bandonaje, gnanca quand ch'a l'han ancaminà a agì contra la gent ëmnua con tangent e ricat, senter ëd podèj sensa gnun-a implicassion ideològica. Podèj për ël podèj, con ël sol but ëd fé chërse 'l podèj midem e le intrade econòmiche conseguente. I chërdo che 'l moment ëd costa trasformassion a sia stàit col dël "Regn ëd le doe Sicilie". Ël Regn ëd le doe Sicilie a l'era në stat alegher e pòch organisà: le taje a jë pagava squasi gnun e l'economìa statal a vivìa an sij dassi. Figuromse se la gent ëd la stra a l'avìa tuta sta veuja 'd socesse ai Savòja për fé l'Italia!

La gent nò, ma la mafia si! Ël Regn ëd le doe Sicilie a l'era, tut somà, në stat pòver e la mafia a l'avìa damanca che 'l meridion, andoa che chila a operava, a fussa o na colònia o la region periferica 'd në stat gròss për podèj diroté a soa portà na bon-a part dj'arzorse finansiarie 'd col gròss ëstat.

E antlora si ch'a l'han fàit an pressa ij "picciotti" sicilian e ij "guappi" dla camora napolitan-a a deje na bela man a Garibaldi e al Savòja 'd torn për fé l'Italia. Fàita l'Italia a-i é staje un longh periòd ëd guere e la mafia a l'ha butaje la sordin-a a soe atività. Peuj a l'é rivaje 'l fassism e la mafia a l'ha avù 'n colp ësquasi mortal. Ël regim fassista, an essend un regim ditatorial e pertant nen gropà a le regole dla legalità e dla democrassìa, a mandava an meridion ij sò "prefet ëd fer" e a l'era ariessù a fé squasi dëscomparì le mafie dal meridion. Tanti përsonagi meridionaj a j'ero an-migrà ant jë Stat Unì e, ant jë Stat Unì a l'era prest nassùje la filial merican-a dle mafie dël meridion italian.

A propòsit, an col'época, tanti piemontèis, ligur e venet a j'ero an-migrà ant l'America dël sud, dzortut an Argentin-a.

E, an Argentin-a, le mafie a son mai ëstaje.

Chi a sa përchè?

Ma 'l moment ant ël qual le mafie dël meridion a l'han avù soa espansion pì auta a son ij sinquant'ani dòp ëd la sconda guera mondial: j'ani dla democrassìa. E a l'é an costi ani ch'a son ëvnuje a taj le tecniche përfessionà an doimilaeutsent ani dë stòria. Dòp ëd n'achit tribolà, ant ël qual la Sicilia prima a l'era smonusse a jë Stat Unì, peuj a l'avìa fait n'arcesta (mach formal neh!) ëd separatism e, a la finitiva, a l'avìa acetà 'd fé part ëd lë stat italian otnend, an barat, n'autonomìa tuta particolar, ch'a dëscariava a lë stat italian tuti ij dëscapit e a la region sicilian-a tuti ij vantagi, la situassion a l'era pasiasse. Pasià la situassion an pòch temp le mafie a j'ero 'mpadronisse dla polìtica meridional e, convnù che coj ch'a serco 'd fé cariera polìtica a son për la pì part meridionaj (ant ël nòrd dël pais col dël polìtich a l'é 'n mesté nen vàire sustà), con un pòch ëd temp ëd pì a j'ero 'mpadronisse dla pì part ëd la class politica dlë stat italian e, coma lògica conseguensa, 'd tuta la burocrassìa statal.

A sta mira 'l gieugh a l'era fàit. Un parlament meridionalisà a fasìa 'd lege meridionaliste, aplicà da la strotura burocratica meridionalista e a elegìa an sò interior un govern meridionalista.

Con la preteisa d'arzòlve ij problema dël meridion, sempe coj e sempe eguaj, un fium ëd sòld a l'ha 'ncaminà (e a seguita ancor ancheuj) a score anvers ël sud e, al pòst d'esse dovrà për ij but diciarà, a l'é sempe perdusse (e as perd) an mila rij për finì ant le saòce 'd polìtich e mafios.

Con ël sol but ëd creé 'd sors dë speisa, a son ëstàit costruì d'ospidaj enòrm che gnun a l'ha mai dovrà e gnun a dovrerà mai, d'autostrà ch'a servo mach për le corse clandestin-e d'automòbij e cavaj e 'd longhe condote d'eva për pijé l'eva andoa che l'eva a j'era nen e portela andoa ch'a servìa nen.

E an tante part dël meridion, l'eva a manca ancor ancheuj e la mafia a na fa comersi.

Coste le rason përchè che ij problema a son mai ëstàit arzolvù, bele con tute le milen-e 'd mijard ch'a j'ero rivà e ch'a seguito a rivé: prim përchè arzòlve ij problema a vorerìa dì gaveje 'd profit a la mafia e scond përchè coj prblema a peulo vnì a taj për ciamé d'àutri sòld.

Sòld tirà fòra da le saòce dij travajeur ëd le region dël nòrd che parèj, an pì che 'l dann, a l'han avù 'dcò le sbefie.

E vist ch'i parloma dle region dël nòrd, parloma dij dëscapit ch'a l'ha avù (e a l'ha) nòst Piemont, ch'a son ij pì gròss.

Quaidun a dis che la responsabilità dij dëscapit a l'é dla FIAT.

I son nen d'acòrdi. A l'é bin vera che la FIAT a l'ha profitane për tut lòn ch'a podìa, ma le condission përchè ch'a podeissa profitene a l'han creaje ij govern meridionalista gropà a le mafie. D'àutra part a l'é normal che ij "podèj fòrt" prima o peuj a s'ancontro e, quaich vira, a colaboro.

A caval ëd j'ani sinquanta e sessanta, për giuté la produssion ëd la FIAT, senten-e 'd milen-e 'd meridionaj a son ëstaite tramudà an nòste sità ch'a j'ero assolutament nen organisà për arsejv-je e sòn a l'ha creà 'd gròssi malasi sossiaj.

Porté ij travajeur andoa ch'a-i é 'l travaj: costa la regola. Mach che trant'ani apress la regola a l'era dventà n'àutra.

Ij govern meridionalista a l'han, con ij sòld ëd tuta la gent, ëdzortut ëd cola dël nòrd, piemontèis an testa, creà le condission përchè la FIAT a troveissa convenient saré ij sò stabiliment an Piemont për duverten-e d'àutri al sud. La regola a l'era dventà: porté 'l travaj andoa ch'a-i son ij travajeur.

Ma përchè a l'avìo nen falo trant'ani andarera e përchè peuj ij "frej meridionaj" a vorìo, tut o nen, butesse a fabriché pròpi 'd viture?

Ël piemontèis Fransesch Cirio, quand ch'a l'ha decidù 'd buté an ëscatola le tomatiche, a l'ha portà sò stabiliment andoa che le tomatiche a-i ero: a Napoli.

Mah! Mi, s'i veule, iv dagh n'àutra ciav ëd letura 'd costi fàit. An tramudand an Piemont milen-e 'd milen-e 'd meridionaj a l'é creasse la giusta base sossial; peuj ij sòlit govern meridionalista a l'han mandà al confin an Piemont svarià "tòch da novanta" mafios e "voilà, les jeux son fait" la mafia a l'ha conquistà 'l Piemont. An bon-a part almen.

E 'dess? la musica a l'é sempe la midema. Con tuti ij problema nen arzolvù dël meridion, nòst govern a veul stansié milen-e 'd mijard për fé 'l pont an slë Streit ëd Messin-a.

D'àutra poer ant j'euj; d'àutri sòld a le mafie. Gnun-a speransa donca? Teoricament si, con un federalism genit fàit da autonomìe reaj e, dzortut, nen solidal, ël problema a sarìa arzolvù na vira për tute.

Mach che, ancheuj, për oten-e l'autonomìa a-i vorerìa 'l mitra. E i chërde pròpi ch'a-i sia an sircolassion ancor quaich piemontèis dispòst a arcore a 'd manere tant estreme?

Ij piemontèis a son na rassa destinà a l'estinsion. Contut a-i é na ròba ch'i pretendo: che gnun a s'arziga a deme dl'italian an sercand ëd coinvòlge mia rassa ant la creassion e ant ël sostegn ëd le mafie.

Nò sgnor: "Cosa Nostra" a l'é mach ròba soa.

Dij "frej meridionaj".

Ardì Piemontèis.

Beppe Burzio