Anònim/Përchè j'animaj a l'han la coa

Përchè j'animaj a l'han la coa

(conta ëd Carelia)

Bele ch'a peula smijé incredìbil, a-i é staje un temp che j'animaj a l'avìo nen la coa. I l'eve capì bin: gnun-a coa. Ni la volp, ni l'aso, ni ël lapin, ni ël can, ni gnun d'àutri. Sòn a-j rendìa motobin trist. La vaca a pensava che na coa a-j sarìa vnuje motobin a taj për taparé via le mosche, e ël caval a la pensava pro përparèj ëdcò chiel. Quant al can, a-j sarìa tant piasuje avèjne un-a për mostré soa gòj.
Anmaginé la sorprèisa ëd tut ës cit mond cand a l'é stàit nonsià ch'a-i sarìa staje na gròssa fera, e ch'as sarìo vendusse, andviné còsa: dle coe!
- A venta che mi i sia ël prim, a l'ha pensà la volp.
A l'é partì pansa a tèra, corend pi 'n pressa ch'a l'èissa mai falo.
A l'é rivà a la fera da brav prim.
Ëd coe, a-i na j'ero, é, e ëd tute sòrt: dle grande, dle sutile, dle curte, dle longhe. Sensa parlé dle coe a forma ëd feuja, ëd pompon, o ëd fissela, le coe seulie coma 'l véder o raspose parèj dël bòsch.
A l'era na maravija vëdde sòn, e la volp a l'ha avù tut ël temp ëd serne la pi barossa, la pi plosa. A l'era sensa dùbit la pi bela.
An artornand, a l'ha rancontrà 'l can, ch'a l'ha slumà lë pnass baross.
- Diav! Che coa pròpe bela. It chërde ch'a-i na resto ancor?
- Bò, compare. Ma la pi bela a l'é tacà darera a mi, a l'ha ghignà la volp.
Ël can a l'ha corù a la fera e a l'é trovasse, a venta dì, na coa assè bela, coma un gròss piumass nèir.
An tornand-sne a ca soa, a l'ha rancontrà ël gat, ch'a l'ha slumà ël gròss piumass nèir.
- Diav! Che coa pròpe bela. It chërde ch'a-i na resto ancor?
- Bò, compare. Ma la pi bela a l'é tacà darera a mi, a l'é vantasse ël can.
Ël gat a l'ha corù a la fera e a l'é trovasse, a venta dì, na coa assè bela, rigà coma ël plucc ëd la zebra e ch'a smijava a 'n serpent còti coma 'd seda.
A l'artorn, a l'ha rancontrà ël caval, ch'a l'ha slumà ël serpent còti coma 'd seda.
- Diav! Che coa pròpe bela. It chërde ch'a-i na resto ancor?
- Bò, compare. Ma la pi bela a l'é tacà darera a mi, a l'ha rijassà ël gat.
Ël caval a l'ha corù a la fera e a l'ha dovù sfogné tant temp për trové, a venta dì, na coa assè bela, tuta ëd pèil imens, ch'a smijava a na longa mapa ëd melia.
As n'andasìa a ca soa cand ch'a l'ha rancontrà la vaca, ch'a l'ha slumà la longa mapa ëd melia.
- Diav! Che coa pròpe bela. It chërde ch'a-i na resto ancor?
- Motobin pòche, comare. E le dariere a son miseràbij, a l'ha sospirà ël caval.
La vaca a l'ha corù donca a la fera.
A l'era vera. Le coe pi bele a j'ero andàite! A l'ha sgatà, sërcà, e a l'ha tutun finì për trové na coa, un pòch ridìcola, a venta dì, a forma ëd còrda filandrùa. Passiensa! Për paré via le mosche, a l'ha pensà, a fà pi che a basta.
Tuti j'animaj a l'han dësfilà j'un dapress a j'àutri, e ël baron ëd coe a calava, a calava. A la fin, motobin pi tard, a l'é rivaje ël crin, ancor sensa fijà për soa longa corsa, e brav darié.
- A-i saran pi gnun-e coe, a piorassava, e ij sarai l'ùnich a nen avèj ël daré archincà!
Ma sì! A-i na restava un-a. Na ridìcola cita coa a tirabosson. I chërde ch'a l'é sagrinass-ne? Nen d'autut.
A l'é dun-a tacass-la e a l'é tornass-ne a soa ca, fier com n'artaban.
A l'é parèj che j'animaj a l'han trovà soa coa.
Parèj e nen an d'àutre manere. Gat, can o caval, sërché nen ëd tirèjla, a l'é bin tacà.