Anònim/Nanook, l'ors bianch

Nanook, l'ors bianch

(conta Inuit)

A-i era na vira na fomna eschimèisa ch'a l'avìa catà dij binej. Ma nopà che argiojiss-ne, la giovo mare as lamentava:
- Pòvri noi, lòn ch'an sucedrà? Ij binej a pòrto maleur, a lo san tuti!
- Sa, a disìa sò òm për consolela, a son mach dle stòrie da veje! Ij nòstri fieuj a son fòrt, a dventran fòrt e goregn coma sò pare!
Tutun, ij doi gnero a l'avìo cheicòs ëd foravìa: a j'ero plos da la testa ai pe! Tant che cand a trotavo a quatr piòte an mes a le plisse, ant l'igló, a l'era malfé s-ciaireje! E pi ij di a passavo, pi a j'ero lanos.
Na matin, la giovo mare, disperà, a l'ha mnà ij sò cit leugn dal pais e a l'ha bandonaje ant la fiòca.
- A l'é saviëssa! a l'han aprovà tuti ij vej. Sòn a sarìa dovù fesse dal prim di!
Passaje chèich temp, tuta la tribù a l'ha fàit ij bagage e a l'é andàita a cassé pi leugn, 'me ch'a fan ëd fasson regolar j'eschimèis. Ancor apress, n'àutra tribù a l'é vnùita a anstalesse an col pòst... Tutun ij cit a j'ero pa mòrt. Soa fòrsa e soa plissa spëssa a l'avìo protegiùje da la frèid.
Un dij cit a l'é stàit portà al largh ansima a 'n gròss iceberg e a l'é dventà Nanook, l'ors bianch; l'àutr a l'é andass-ne a travers ij maré ëd la tondra e a l'é dventà Nanook, l'ors nèir. Un di, motobin pi tard, un giovo cassador dit Uluksak a marciava an sël mar geilà, cand, tut ant un temp, un rabel afros a l'ha arsonà. E Uluksak a l'ha s-ciairà con oror ël tòch ëd giassa andoa a l'era chiel dëstachesse da la tèra fërma, peui slontanesse an sël mar... Gnun, a memòria d'eschimèis, a l'era mai tornà apress esse stàit portà via da la giassa. E tut sol, ansima a soa barca ëd giassa, Uluksak a podìa bin arflete, ma a s-ciairava gnun-a manera ëd salvesse.
Passaje chèich di, a mità mòrt ëd frèid e ëd fam, Uluksak a l'é butasse a mangé ij sò mocassin ëd coram. A l'é antlora ch'a l'ha s-ciairà n'ors bianch noé vers chiel... «A l'é finìa! a l'ha pensà. St'animal am farà a tòch!» Ël giovnòt a l'ha vist ven-e soa dariera ora cand la bes-cia a l'é rampiasse su sò tòch ëd banchisa. Ma nopà che campesse su 'd chiel, l'ors bianch a l'é setasse e a l'ha beicalo con ij sò cit euj:
- Avèj gnun-e tëmme! a l'ha dit dossman. Mi i son un cusin ëd j'òm, e i veuj giutete... I vëddo ch'it l'has fam: un pess at nurirà mej che costi mocassin!
Lassand Uluksak tut ësburdì, l'ors a l'é campasse dlongh për pësché un pess.
Cand ël giovnòt a l'é arpatasse, l'ors bianch a l'é anvzinasse ancora a chiel:
- I vëddo ch'it l'has frèid: lassa ch'i të scàuda, it l'avras pi càud tacà a mi che an tute le plisse ch'a tapisso tò igló!
E l'ors a l'ha strenzù Uluksak antra soe gròsse piòte. A l'ancamin terorisà, ël giovnòt a l'é asdasse an pressa al calor ëd l'animal, e a l'é andurmisse pien ëd fiusa.
Për vàire di, ij doi amis a l'han partagià ël cit iceberg. Pòch për vira, Uluksak a artrovava soe fòrse, grassie ai soen dël gròss ors.
Na matin, ël vent a l'é alvasse e a l'ha possaje vers la banchisa, là andoa a l'era anstalasse la tribù dij cassador. Uluksak a l'era salv! An artrovand la tèra fërma, a l'é strenzusse na dariera vira contra sò amis e a l'ha dije:
- S'i conto a mia famija che n'ors bianch a l'ha salvame la vita, gnun am chërdrà! Dame cheicòs ëd tò, për proveje ch'i diso la vrità.
L'ors a l'ha arfletù un moment, peui a l'é setasse su sò gròss daré. Atrapand un-a ëd soe piòte darera, a l'ha s-ciancà da 'n ciufass chèich longh pluch, e a l'ha fane na stramba tërsa.
- Mostra sòn ai tò amis, a l'ha dije a Uluksak. Mai gnun esse uman a l'ha s-ciairà na tërsa antërsià përparèj: mach l'ors cusin ëd l'òm a conòss sò segret... A saran pro obligà a chërd-te! Adiù!
E con coste paròle, l'ors a l'é campasse an mar e a l'é dësparì.
Uluksak a l'ha corù an sla banchisa, vers ël vilage eschimèis. Tuti a son ëstàit motobin content - e motobin ësburdì - ëd vëdd-lo torna san e salv... ma gnun a vorìa chërde a soa stòria:
- La fam a l'ha fate avèj dle vision! a disìa un.
- Scaudesse ant ij brass ëd n'ors! E përchè pa basé na fòca? a disìa n'àutr...
- Tò spìrit a va a spass coma n'igló! a lo piava ëd bala un ters.
- Eh bin, beiché sòn s'im chërde nen! a l'ha rëspondù Uluksak.
E a l'ha tirà fòra la liassa ëd l'ors. An silensi, mincadun a l'ha esaminà l'oget, mincadun a l'ha aprovà con la testa e a l'ha passalo a sò vzin:
- A l'é nen n'òm ch'a l'ha fàit sòn! a l'han dit a la fin ij vej.
- Nò, a l'ha dit Uluksak, a l'é Nanook l'ors bianch, cusin ëd l'òm, ch'a l'ha falo për mi.
E tuti a son ëstàit për fòrsa obligà a chërd-lo...
- Ma andoma! Coma a peul n'ors bianch esse cusin ëd l'òm? a l'han ciamà ij vej an socroland la testa.

Gnun a l'ha mai savù la rispòsta a 's mascheugn, përchè la stòria dij doi binej a l'era scancelasse da le memòrie. Comsëssìa, tuti j'eschimèis, da col di, a ten-o d'euj l'orisont ëd la banchisa pr'ës-ciairé la sàgoma ëd Nanook, l'ors bianch.