Anònim/La granda sèj dël siacal

La granda sèj dël siacal

(conta d'Àfrica dël Nòrd)

Na vira, cand che j'animaj a j'ero re an sla Tèra, ël sol a vivìa trames a lor, ant un paisòt, an mes a la stëppa imensa. Dantorn a ca soa a së s-ciassiavo fèje e bèro. Përchè ël sol a l'era bërgé: da sempe, tute le matin a mnava soe bes-ce a travers dij camp bleu dël cel. A l'era na maravija vëdde, për tuta na giornà, lë strop pasturé ant la prairìa infinìa e l'asur a smijava furmiolé ëd lan-a bianca. Tute le sèire, ël sol a mnava torna soe fèje al pais.
J'animaj a-j fasìo festa. Tuti a-j vorìo bin al bërgé dël cel. A l'era chiel ch'a dasìa ël doss calor dla matin e, cand l'erba a l'era tròp sëcca, cand che l'eva dij ri a vnisìa a manché, a l'era chiel ch'a dasìa la pieuva: as butava a monze na gròssa fèja e dal cel a vnisìo giù d'ondà benéfiche.
Mai ël lion as sarìa ancalasse a aussé le piòte contra un-a dle fèje, nì ël giaguar e gnanca la pantera dai dent tant aùss. Mai, ma pròpe mai, gnanca cand le panse a crijavo da la fam. A j'ero le fèje sacrà dël sol.
Ma a-i era ël siacal. Col ch'a-j disìo ël làder dle stëppe. Col ch'a sgatava con sò muso gris ant la bisaca dij viagiator ësperdù ant ël desert. Tuti a savìo vàire l'animal a sustava ij moton bianch dël sol.
Tute le matin, a-j beicava parte con galuparìa, minca sèira sò euj as anviscava a vëddje torné.
«I speto ël moment bon, a pensava. I rivrai bin a mangem-ne un.»
Col di a l'é rivà. Na matin, a l'ha s-ciairà na fèja slontanesse da lë strop e sperd-se ant la stëppa.
A l'é andaje dapress, a l'ha dësgorzalo con un mordion e a l'ha divoralo sota n'erbo.
- I l'avìa rason, a l'ha grognà. Soa carn a l'é squisìa.
Na vira pien, a l'é cogiasse a l'ombra. Tòst, a l'é vnuje na sej afrosa.
Soa lenga a l'era sëssa, rasposa. A l'é andàit fin-a a 'n poss.
- Dame da bèive, poss ëd la stëppa. Mia sej a l'é tant granda!
- Antlora bèiv, Siacal, a l'ha dit ël poss, s'a venta ch'it bëvvre.
Ël siacal a l'ha mojà sò muso ant ël poss, ma pen-a ch'a l'ha sfiorà l'eva costa-sì a l'é dësparìa. A-i restava mach pi al fond dël poss un pòch ëd pàuta òcria e sëcca.
Sburdì, ël siacal a l'ha trotà fin-a al fium. Cost-sì a fasìa rolé dj'onde frësche e chiel a l'é sentusse pi tranquil. Almanch col-là a sarìa pa scapà.
- Dame da bèive, fium ëd la stëppa. Mia sej a l'é sensa fin.
- Antlora bèiv, Siacal, a l'ha rëspondù ël fium, s'a venta ch'it bëvvre.
L'animal a l'é sporzusse an sl'onda furiosa ma sò muso a l'ha mach ciapà dla giàira grisa. A-i era pi nen na stissa d'eva.
Ël siacal a l'é pijasse peur. Ël sol a picava viaman pi fòrt e chiel a sentìa soa lenga pende fin-a a për tèra. Trambland su soe piòte, a l'é trenasse fin-a al lagh.
- Dame da bèive, lagh ëd la stëppa. La sej am cheus ij buej.
- Antlora bèiv, Siacal, a l'ha rijassà ël lagh, s'a venta ch'it bëvvre.
Ma cand a l'é sbassasse vers l'eva calma, ij sò dent a l'han ësbatù an s'dle pere dure.
Ël siacal a l'ha capì ch'a sarìa mòrt ëd sej. A la fin ëd soe fòrse, a l'é slongasse an sl'erba ràira e soe complenta ràucia a l'é montà vers ël cel.
- Sol, bërgé furios, sie clement. Lass-me campé giù un pòch d'eva. I conòsso ël crìmen ch'i l'hai comëtù.
E a l'ha spuvà tòch për tòch la fèja travondùa.
- I rendo toa bes-cia a sò strop. Sol, dame da bèive.
Cand la fèja, bin viva, a l'ha argionzù l'asur, ël sol a l'ha avù pietà për ël siacal.
- Mia flin-a a l'é mòrta, a l'ha dit. Adess, cor al poss, al fium, al lagh. I l'hai fàit artorné l'eva.
Ël siacal a l'ha beivù coma mai n'animal a l'ha beivù.
Peui, gavasse a la fin la sèj, a l'é scapà ant la stëppa. A l'han mai pi s-ciairalo.
Da col dì, ël sol a torna pi nen al vilage, a l'ambrunì. A l'ha decidù ëd resté giumaj ant la gran prairìa d'asur. A-i goerna giumaj sò strop ëd fèje bianche e ëd bèro, costi animaj sacrà che dle vire un a pija për dle nìvole.

Al di d'ancheuj, ij siacal avirolo ancora davzin ai vilage. Ma mach la neuit, cand ël sol a l'é sparì daré dl'orisont. As fiuso nen, ij marodeur dla stëppa, përchè a conòsso la stòria dël prim siacal.