Adriano Cavallo/Stòria re retòrica
Riflession an libertà : Stòria e retòrica![modifiché]
(Scrite ant ël 2007 con l’ocasion dij 200 ani da la nassita ’d Giusep Garibaldi)
Vira e toira... toira e vira, minca tant... për nen dì soens jë «strissa-sërvej» a torno a la «carica» su cola «esaltassion» che dì sfaussà a l’é feje un compliment a coj che, a sente «lor signori», a sarìo stàit j’«eròj», ij «pare dla patria»...bò bò. Purtròp, se i doma da ment a lòn ch’a l’han fane «travonde» an sij lìber dë scòla dij variegà «regim» ch’a son sucedusse dal lontan 1861 an anans, a l’han altroché rason ma, se un a l’é (e për boneur i diso mi..) riessù a gavé soe grumele dal malefissi ’d «l’amassidi dle ment» dë sta nassion, le còse a stan peui nen pròpi parèj, për nen dì gnente d’autut. St’agn sì, a dròca l’aniversari dla nassita dl’ «eròe dij doi mond», ël «portator ëd la libertà» (con le ponte dle bajonëtte), col ch’a l’ha passà soa vita tut onda a fasìa damanca ’d fé score ’l sangh ëd la gent ch’a la pensava nen coma ch’a l’avrìa vorsù chiel, logicament sempe ’n nòm e ’n onor ëd la «libertà», contra la «tirannide», l’oscurantism, contra ’l Papa, contra la Cesa «... botega dij prèive ch’a fiàira ’d serp ampëstà... rassa sàtanica...», parèj «gentilment» a-j ciamava chiel e a continuava an disend: «... ij prèive ch’as faso pì vëdde an pùblich con ij sò ridicoj sègn dël triregn, sìmboj ëd le miserie e dla vërgogna d’Italia (1867)» o onda ch’a disìa: «... ël prim bzògn ëd l’Italia a l’é col dë sbarassesse dij prèive... ël prèive a l’é n’impostor e, a-i é gnun ëd vojàutrj ch’a-i chërd nen... Chiel (ël prèive) a l’é nen mach inùtil ma a l’é maléfich. Ël prèive a l’é ’l sassin ëd l’ànima, përchè an tuti ij temp a l’ha fomentà l’ignoransa e përseguità la siensa... Sassiné l’ànima, a l’é pes che massé ’l còrp... përtant pì ’d lo-lì as meritrìo ma, vist ch’i noi i soma pa për la pen-a ’d mòrt (ma ’l massacri dla gent ëd Bronte, pais an provinsa ’d Catania, vorsù e comandà da sò tirapé Bixio, a dis tut a l’incontrari... fòrse as lo arcòrdava pa pì?...)... përtant i-j la baratroma con la galera a vita për antërdìe ’d continué a massé...».
E bin amis, costi-sì a son mach na milésima part ëd j’improperi, insult, mnasse e òdi gomità dal «galantòm» ant ij sò scrit e ant ij sò dëscors; i son nen anventamje nèh! A basta andé a l’arsërca ’nt jë scartari dla biblioteca cìvica ’d Coni e lese le «Memorie», scrite da chiel midem o da lòn ch’a arpòrto jë «Scritti e discorsi politici e militari a cura della Reale Commissione» an tre volum, edission L. Cappelli –Bologna 1934, a-i na j’é da vende e da pende...
Sempe chiel a dis, an data 27 fërvé 1868: «... coma ’s peul liberesse l’Italia, dal cancro-papa, se ij sò agent e spie a spassëggio insolent për la penìsola e tuti ij di i vëdoma na moltitùdin ëd gent ch’a s’anginoja ai sò pé...» e al 1m mars ëd l’istess agn a «Le Fomne d’Italia» a-j dis: «... i deuvo dive che se i continue a feve ampësté da l’atmosfera dle sacrëstìe e dij confessionaj, a l’é mej lassé perde... a basta nen che mach na cita part ëd cost pòpol, «pì istruì..e pì inteligent che d’àutri», as dzinteresso ’d frequenté la botega dël prèive... Coma i podoma vorèj «liberé l’Italia» da sò pì crudel nemis:«il papato», se, tuti ij di i andeve a anginojeve ai pé d’un prèive, spia, agent, còmplice e soldà dël Papa?...».
Giache, as peul magara «findi capì» cost rancor e òdi ’nt ij confront ëd la Cesa ’nt sò compless, chiel «frel framasson» diciarà coma da soa esplicita Diciarassion an Firense, 21 dë stèmber 1867, onda a dis: «... Mi i diciaro d’aparten-e a na sola Massonerìa umanitaria... (chi lo sà cola ch’a sarà...?), rapresentà dal Grand Orient elet ant ël giugn pròssim passà ’n Napoli, resident an Firense (mentre i l’oma pa Roma), ch’a veul, an vista dlë spìrit universal ëd la Massonerìa, la fradlansa dij pòpoj e nen j’autonomìe, ch’a son un regress màssim a j’aspirassion italian-e...».
Vardé un pòch an che man ij nòsti vej a l’han butane e a l’han «chërdù» për vorèj fé «ch’a costa lòn ch’a costa» l’Italia unìa e a l’é costane bin bin cara e salà.
D’àutra part a disìa giustament Màssim d’Azeglio: «...Adess i l’oma fàit l’Italia, ma a venta fé j’italian...», pensela coma ch’i veule, ma mi i chërdo pa ch’a sìo riessuje... da lòn ch’as vëd e as sent an gir tuti ij sant di. D’àutra part pròpi da j’ideje «ëd l’eròe» a da la smens ch’a l’ha sbardlà a pijene man... lòn ch’a l’é vnuje fòra? Ëd prim achit, dòp ëd «l’unificassion forsà», (përché për bin ch’an la conto, as trata sempre d’avèj «agredì» sensa diciaré gnun-e guère, d’àutri pòpoj ëd la penìsola che, gavand le sòlite «teste d’esaltà» tuti gropà a chèina dobia a cola «bene-merita congrega», la gent... ël pòpol a la vosìa pa, an efet a voté ij «mal-famos plebissit» a j’ero mach andaje ’l 5/6 %, j’inteletuaj, j’avocàt, ij médich e ij sòlit ch'a stan bin, j’àutri «ignoranti e cafoni» e «pezzenti» a contavo meno che ’l doi da piche...
A l’era svilupasse tut d’un crep cola magonanta e disperà emigrassion vers la Mérica e ’l mond antregh, con milion ëd pòvri diav obligà a lassé «la patria cita» onda ij sò sfrutador, con la scusa dla «patria unìa»... con «Roma capital» për «soa grandëssa» a l’han sërcà an tute manere e, purtròp a son riessuje, ëd continué a dventé minca vòta pì stramilionari, carià ’d midaje e ’d decorassion...mai vagnà, ma usurpà a coj che «Lor» a mandavo a chërpé an gir për ël mond, ma ’dcò con milion ëd mòrt nossent as la consiensa... sempe se a n’avìo una..
Purtròp për coj «galantòm» a l’era ’l pressi giust da paghé për «liberesse da la tiranìa» (... da la pèila ’nt la brasa..) faussità, gnente d’àut che faussità.
Malgré tut col bin-servì, ai nòsti di, a-i é anco coj che a-i chërdo a tute ste cuche ch’a l’han fane travonde, d’àutra part ël mond a l’é bel përchè a l’é vari...e la «stòria» a l’han sempe fala e scrivula «ij vincitor».
Për ancheuj im fërmo sì...ma, su coste «riflession an libertà» i j’artornaroma...përchè a venta nen dësmentié da onda a rivo tuti ij maleur e le magagne, dovrand un educà eufemìsm, che nòst Pais a l’ha dovù soporté con sacrifissi indescrivìbij dal col temp an anans... sempe se am lo përmëttran... dësnò passiensa.
A l’arvista amis e cerea a tuti!
Driano ’d Caval