Lenga piemontèisa/Corso elementare di Piemontese/Lezione 11

Artorn

---

Corso elementare di Piemontese

Lez. 0 - Lez. 1 - Lez. 2 - Lez. 3 - Lez. 4 - Lez. 5 - Lez. 6 - Lez. 7 - Lez. 8 - Lez. 9 - Lez. 10 - Lez. 11 - Lez. 12 - Lez. 13 - Lez. 14 - Lez. 15 - Lez. 16 - Lez. 17 - Lez. 18 - Lez. 19 - Lett. 1 - Lett. 2

---

Conversassion 1

J'erbo e le fior (prima part)

Cristin-a a l'ha la passion ëd le piante: a l'é spersa dj'erbo e dle fior. A-j pias ëd fesse dë spasgiade longhe ant ij bòsch: s'a veul, a l'é bon-a a ciamé con sò nòm tute le piante e tute le fior ch'a vivo sì da nojàuti an Piemont.

Anlora, Cristin-a, corage! Fane savèj cole ch'a son le piante ch'at apassion-o 'd pì!

- Dnans a tut le biole: con sò tronch bianch e bel e con soe feuje vërde che al temp d'oteugn a angiàuno e peui a tombo an tèra tan'ma na pieuva d'òr; as peul bin disse ch'a son j'argin-e dj'erbo.

E peui am piaso ij fò, ij sapin, ij malëzzo e ij pin. Ma i vad an breu'd faseuj bele dnans a na rol o a na verna o a n'orm...

- Bin, Cristin-a, fërmomse sì, tan për ancaminé!

I l'oma capì ch'at piaso j'erbo.

Vocabolari

• passion = passione
• pianta = pianta
• esse spers ëd caicòs = andare matti per qualcosa
• erbo = albero
• fior (femm.) = fiore
• a-j pias ëd fesse = lett. le piace di farsi
• spasgiada = passeggiata
• bòsch = bosco
• a l'é bon-a a ciamé = è capace di chiamare
• fane savèj = facci sapere
• apassioné = appassionare
• dnans = prima
• biola / bola = betulla
• tronch = tronco
• bianch = bianco (femm. bianca)
• feuja = foglia
• verd (femm. vërda) = verde
• oteugn = autunno
• angiauné = ingiallire
• tombé = cadere
• malëzzo = larice
• tan'ma = come
• pin = pino
• pieuva = pioggia
• fò = faggio
• sapin = abete
• as peul bin disse = si può ben dire
• argin-a = regina
• andé an breu 'd faseuj = andare in brodo di giuggiole
• rol = quercia
• verna = ontano nero
• orm = olmo

Conversassion 2

J'erbo e le fior (a va anans)

(A séguita Cristin-a...)

- Le fior am piaso da mat: ch'as trata 'd margrite, reuse (rosse o bianche a-i n'anfà pa) o 'd liri, ch'a sio përfumà o nò; mi i j'adòro!

E am piaso 'dcò le primavere, ij bluet, ij mobliepà, ij botondòr e le betòniche 'd montagna. Ma dnans a n'astr o na stèila alpin-a i stagh sensa parlé.

Vocabolari

• a va anans = continua
• da mat = da matti
• seguité = continuare
• margrita = margherita
• reusa = rosa
• a-i n'anfà pa = non importa nulla
• liri = giglio
• përfumà = profumato
• adoré (mi i adòro) = adorare
• am piaso = mi piacciono
• primavera = qui "primula"
• mobliepà = nontiscordardimè
• botondòr = bocca di leone; ranuncolo
• betònica 'd montagna = arnica
• astr = astro alpino
• stèila alpin-a = stella alpina

Conversassion 3

(A séguita Cristin-a...)

- Ant ij bòsch it peule trové vàire cocale: nen tute as peulo mangesse. Tutun, còs a-i é-lo 'd pì bon e doss che na bela pugnà d'àmpole o d'ambrun-e, për nen ch'i parla dl'uva ramà?

E lassoma da banda le more, sedësnò...

I lo savìe che da le cocale dlë snèiver as peul fesse un licor ch'a l'é la fin dël mond?

I lo savìe nen? Beh, darmage!

Nòm ëd dontrè frut: nos, fròla, ciresa (o sresa), persi, portugal, limon, tomàtica, pom-granà...

Ël Piemont a l'é un pais famos për sò vin: ël vin as fà da l'ùa; l'ùa a peul esse bianca o nèira. Ch'a l'é bel, d'istà, stesse al càuss ëd n'erbo e picotesse na bela rapa d'ùa con j'asinej gròss e pien ëd giuss!

Vocabolari

• cocala / gala = bacca
• tutun = tuttavia
• pugnà = manciata
• àmpola = lampone
• ambrun-a = mirtillo
• për nen ch'i parla = per non parlare
• ùa / uva ramà = ribes
• mora = mora
• snèiver = ginepro
• licor = liquore
• darmage! = peccato!
• dontrè = alcuni
• nos = noce
• fròla = fragola
• ciresa / sresa = ciliegia
• persi = pesca
• portugal / portigal = arancia
• limon = limone
• tomàtica = pomodoro
• pom granà = melograno
• famos = famoso
• vin = vino
• ùa / uva = uva
• ch'a l'é bel = com' è bello
• stesse = sedersi
• càuss ëd l’erbo = base di un albero
• picoté = spiluzzicare
• rapa = grappolo (l'it. rapa si dice rava)
• asinel = acino
• giuss = succo
• pien (femm. pien-a) = pieno

VERB

IL TEMPO FUTURO

verbi ausiliari
esse	essere	avèj	avere
mi i sarai	io sarò	mi i l’avrai	io avrò
ti ‘t saras	tu sarai	ti it l’avras	tu avrai
chiel / chila a sarà	egli / ella sarà	chiel / chila a l’avrà	egli / ella avrà
nojàuti i saroma	noi saremo	nojàuti i l’avroma	noi avremo
vojàuti i sareve	voi sarete	vojàuti i l’avreve	voi avrete
loràuti a saran	essi / esse saranno	loràuti a l’avran	essi / esse avranno

prima coniugazione		seconda coniugazione		terza coniugazione
canté	desinenza	serne	desinenza	finì	desinenza
mi i cantrai	-rai	mi i sernërai	-ërai	mi i finirai	-irai
ti ‘t cantras	-ras	ti ‘t sernëras	-ëras	ti ‘t finiras	-iras
chiel / chila a cantrà	-rà	chiel / chila a sernërà	-ërà	chiel / chila a finirà	-irà
nojàuti i cantroma	-roma	nojàuti i sernëroma	-ëroma	nojàuti i finiroma	-iroma
vojàuti i cantreve	-reve	vojàuti i sernëreve	-ëreve	vojàuti i finirireve	-ireve
loràuti a cantran	-ran	loràuti a sernëran	-ëran	loràuti a finiran	-iran

Nota 1. Se il radicale verbale termina in r .la desinenza del futuro si attacca regolarmente.

Es. pioré - i piorrai

Nota 2. Se il radicale verbale esce in 'muta cum liquida' (= consonante + l, r), una e. eufonica viene interposta tra il radicale stesso e le desinenze del futuro. Esempi:

• intré -> i intrerai .(entrerò)
• anflé -> anflerai .(imbratterò)
• dësblé -> dësblerai .(distruggerò, disfarò)

A questa regola fa eccezione il verbo parlé (parlare) -> i parlrai, i parlrìa etc.

ESERCISSI

VIRÉ AN ITALIAN / AN PIEMONTÈIS

• 1. A sarà bel podèj ësté tut ël di cogià (coricato) ant l'erba a deurme.
• 2. A ventrà fé pì d'atension !
• 3. I sai mi lòn ch'i dirai !
• 4. Dabon it lo sas ? Mi i l'hai l'ampression ch'it pàrles përchè ch'it l'has la boca.
• 5. Còs dìës-to ? Veus-to ofend-me ? Veus-to taché rata ? (attaccar briga).

---

• 1. Se fossimo (s'i fusso) già a casa sarebbe meglio.
• 2. Vai a vedere se Cristina è già arrivata.
• 3. Ho comperato un chilo (un chilo) di arance.
• 4. Mangi troppo! Sei troppo grasso (grass)!
• 5. Questa estate faremo spesso merenda sotto gli alberi.
• 6. Sarà vero (vèra) ma non ci credo (chërde) !

---

Glossario minimo piemontese-italiano

---