Carlo Ellena/Regolament ëd la Regia Scòla d’Aplicassion për Ingegné ‘d Turin
Regolament ëd la Regia Scòla d’Aplicassion për Ingegné ‘d Turin[modifiché]
Dal volum “Le ore povere e ricche del Piemonte”, publicà da la “Bottega d’Erasmo” con ij vot dёl Lions Club Torino Castello – Edission ёd l’otòber dёl 1982.
1860: con Regio Decret a l’é aprovà ‘l regolament ëd la Regia Scòla d’Aplicassion për Ingegné ‘d Turin.
Ant j’ani ‘ntorn al 1860 con “ingegné” as antendìa lòn che ‘ncheuj a l’é dit “ingegné sivil”, almanch an Italia, an efet l’ingegné a podìa ‘mpegnesse, mach con ràire ecession, a la costrussion ëd pont, strà e quaiche fortificassion. A l’era donca natural che la Regia Scòla d’Aplicassion, ch’a l’avìa trovà pòst ant ël Castel dël Valentin, ant ij sò primi ani a diplomèissa dzor tut ingegnè “sivij”, dcò se ij but a j’ero d’àutri, tant ch’as disìa afortì d’esse mira dla Scòla la formassion ëd base dl’ingegnè; as lassava peui a chiel la specialisassion pràtica. Ma ij temp a j’ero ‘ncamin ch’a cambiavo e già ant ël 1867 le categorìe dij papé an ingegnerìa a j’ero stàite portà a 6: ingegné sivil, ingegné për le industrie mecàniche, për le industrie chimiche, për le industrie agricole, për le industrie metalurgiche, architet. Për podèj esse iscrit a la Scòla a bzognava (dal 1865) avèj passà oltra tuti j’esami ‘d 2 ani dë studi fisich-matemàtich ant na Università dël Regn; ij cors a duravo 2 ani për j’ingegné, 3 për j’architet.
Antratant a nassìa a Turin ël Real Museo Industrial, che, ‘nsema a le mire ilustrative e sperimentaj, andasìa svilupand propòsit didàtich mirà a la formassion ëd técnich specialisà ch’a l’avìo tute le carateristiche dj’ingegné për le industrie, diplomà ‘n cola Scòla. Për gionta, për intré al Museo a bastava la licensa liceal, antramentre ij cors dël Museo e dla Scòla a j’ero, almanch për le materie pì “industriaj”, comun. Mach ch’a l’era stàje n’antrap; la possà dj’ëstudent ch’a speravo ‘d ven-e pì facilment “ingegné” frequentand ij cors dël Museo, a l’avìa provocà na furigà ‘d gent ant ij cors, portand moto bin an pressa, a l’arcal ëd la qualità didàtica e a la scapada da la Scòla dj’ëstudent.
Donca, ël Museo a l’era sota ‘l Ministeri për l’Agricoltura e ‘l Comersi, antramentre la Scòla a l’era sota ‘l Ministeri dla Pùblica Istrussion; costa situassion a podìa pa duré e ant ël 1875 a s’era trovasse ‘n compërmess ch’a l’era ‘ndaje bin a tuti. La Scòla a seguitava a dé tuti j’insegnament për j’ingegné sivj e për j’architet e dcò coi ‘d carater pì teòrich për j’ingegné industriaj: ël Museo a l’avrìa dàit j’insegnament ëd carater pì pràtich nen mach ai sò student, ma dcò a j’anlev ëd la Scòla.
Ij papé dj’ingegné për la industrie (antratant ij cors a s’ero stàit portà a 3 ani për tuti) a j’ero firmà sia dal Diretor ëd la Scòla che dal Diretor dël Museo.
Costa forma ‘d compërmess a l’avìa fonsionà vreman bin për na vinten-a d’ani e j’ëstudent ingegné a podìo ven-e a contat, ant la fase ‘d formassion, con doi ambient motobin divers: col dël Museo, pì pràtich e sperimental e col ëd la Scòla, pì teòrich e académich. Ma, a sta mira, ij doi ambient a j’ero bele vnùit un sol e ‘nt ël 1906 as fasìa la fusion definitiva; visadì cand ël Real Museo Industrial e la Regia Scòla d’Aplicassion për ingegné a vnisìo riunì ant ël prim Politécnich a Turin.
Federico Filippi
(Tradussion an piemontèis ëd Carlo Ellena)