Carlo Ellena/La dëspeujassion ëd Superga
La dëspeujassion ëd Superga[modifiché]
Dal volum “Le ore povere e ricche del Piemonte”, publicà da la “Bottega d’Erasmo” con ij vot dёl Lions Club Torino Castello – Edission ёd l’otòber dёl 1982.
Ël ses ëd gené dël 1799 ël Comità dij 25 a ordina la dëspeujassion ëd la Basilica ‘d Superga
Ël set ëd gené dël 1799 a fiocava e ‘l vent a tirava dla pì bela obligand ij turinèis, che a la matin a surtìo da ca, a marcé arlongh ëd le muraje dij palass. I loma da ‘nmaginésse me a j’ero stàit ambajà a lese ij tilèt che ‘nt la neuit a l’avìo spatarà, ‘mplacandje daspërtut. A j’era scrit:
“A saran gavà da la Basilica ‘d Superga e dal soterani tute le ansëgne e le gravure, an manera ch’as peussa arcavé memòria dla càusa dla soa costrussion e dij Re ch’a l’avìo consacrala a soa blaga. Ël soterani a sarà mondà da tute le sënner dij Re e dij Prinsi butà ‘nsilì. Al pòst ëd le ansëgne dij Prinsi e dle divise reaj a saran butà ij simboj ëd la libertà e dl’ugualiansa. Ant la gesia ‘d Superga as butran le sënner dij “patriòta” piemontèis e dj’omini ‘amportant”.
Ël decret a l’era stàit proclamà ‘l di prima e la disposission, ant soa forma inissial, a prevëddìa la distrussion ëd la Basilica e mach l’oposission ëd pòca gent a l’avìa schivià ‘l pes.
Ant ël comità ch’a tnisìa, dcò mach an manera formal ël Piemont (ch’a l’era sota l’ocupassion dij fransèis, ma ‘ncora nen giuridicament unì a la Fransa, me a vnirà dòp quaj mèis, ma për pòchi di), a l’era rusasse ‘n sla scrita dël decret, përchè arcordé ij “patriòt” e j’òmini “amportant”, a podìa smijé che ij patriòt a fusso stàit nen amportant.
Ij rivolussionari piemontèis, an realtà, a sercavo ‘d copié la Convension fransèisa ch’a l’avìa, ant ël 1793, decretà la distrussion ëd Notre Dame, antitolà peuj, nopà, a la Dea Rason (part peui fàita da la prima balarin-a dl’Opera) stabilend, comsëssìa, ëd gavé la statue dij re ‘d Giuda da la faciada, për la pàu ch’a rapresentèisso ij sovran fransèis.
Për realisé cost épich proget, col ëd la dëspeujassion ëd Superga (che arcordava ij fàit ëd Saint Denis e d’Hautecombe), a s’era organisasse na coalera ‘d dëscamisà, ma a l’era capitàje l’incredibil: la deliberassion a l’era stàita fàita dai compilador për fesse bej dnans al general Grouchy, ma chiel-si, mostrand moto bin pì ‘d bon sens che ij rivolussionari, a l’avìa proibì la profanassion ëd la gesia, salvand-la.
Gianfranco Gallo Orsi
(Tradussion an piemontèis ëd Carlo Ellena)