Neuv Sermon Subalpin/La stòria 'd Martin Luter
La stòria 'd Martin Luter[modifiché]
- " Nosgnor a l'ha salvave për grassia quand ch' i l'eve chërdù: a l'é nen quejcòsa ch'i l'eve merità an na quai manera, ma a l'é 'n don che Nosgnor a l'ha fave. La salvëssa a l'é nen n'arcompensa për avèj fàit quaicòsa 'd bon: gnun a peul vantess-ne! A l'é chiel ch'a l'ha fàit quaicòsa 'd neuv an nojàutri: a l'ha torna creane in Crist Gesù, parèj ch'adess i podoma fé 'd còse bon-e, cole che Chiel a l'a prontà tant temp fa përchè i-j fèisso"' (Efesian 2:8-10).
Cost-sì a l’é n'abresé dla stòria ‘d Martin Luter.
Soa vita a l’é stàita motobin aventurosa. A l’é stàit sequestrà da sivalié a caval; a l’é passà d’agn ëstërmà ant un castel e a l’ha giutà ‘d monie a scapé da ‘n monasteri an stërmandje an dij botaj!
Quand ch’a l’era giovo, contut, a l’era motobin sagrinà dal sens ancreus d'esse, coma ch'a l'era, pròpi nen a pòst con Nosgnor. Na vira ch’a j’era ‘n grand orissi, na lòsna a l’avìa squasi ciapalo. A l’avìa pensà ch’a fussa soa ora ‘d meuire.
Parèj a l’ha crijà a quaidun dij sant ch’a lo salvèissa an disand sensa tant penseje sù: “Salvme e im farai ‘n monio”.
A l’é dzurvivù e parèj a l’ha mantnù soa paròla. A l’ha bandonà ij sò studi d’avocat e a l’é dventà ‘n monio. Ij sò amis e famija a disìo che parèj chiel a l’avìa sgairà ij sò talent.
Ant ël monasté Martin a l’ha comensà a lese la Bibia. A l’ha dëscurvije che tut lòn ch’a n’avìa da manca për butesse a pòst con Nosgnor a l’era dla misericòrdia e dl’amor ëd Nosgnor për la fej an Gesù Crist. A l’ha falo, e, për la prima vira ant soa vita, a l’ha trovà na pas ancreusa con Nosgnor.
Martin a l’é stàit anvità a dé ‘d lession a l’università ‘d Wittenberg. A mostrava ‘l contnù dij liber dla Bibia. A mostrava tant bin ch’a l’é dventà famos e tuti a vorìo scotelo parlé, fin-a la gent ordinaria dle borgià.
An coj dì-là la Gesia Catòlica a disìa ai cristian che mach për ël mojen ëd soe bon-e euvre ‘d lor a l’avrìo podù vaniesse ‘l paradis. Martin a savìa, contut, përchè ch’a l’avia lesulo ant la Bibia, che gnun a l’avrìa mai podù vaniesse ‘l përdon dij pecà e ‘l paradis për ël mojen d’euvre bon-e, përchè ch’a sarìo mai stàite pro për lòn. Gnanca ‘l Papa a l'avrìa podù deje ‘l përdon, mach Nosgnor Dé midem.
Martin a l’avìa bin vëddù che la cesa a l’avìa lassasse darera lòn che la Bibia a mostra e che fin-a as anventava ‘d ròbe neuve mach për vanié ‘d sòld. Martin parèj a l’ha l’ha pijà la decision ëd mostré a la gent che, conform a la Bibia, lòn ch’a disìa la cesa a l’era nen giust.
A l’ha rendù pùbliche soe plente ambrocandje and ël pòst dla sità andoa ch’a la gent a lesìa ij document e le crije amportante: a la pòrta dla cesa dël castel.
Martin a dëspiegava ch’a l’é nen possibil catesse ‘l përdon ëd Nosgnor o ‘d vive na vita pro bon-a për meritesse ‘l favor ëd Nosgnor.
Ant ij sò scrit Martin a mostrava che Nosgnor a veul bin përdoné ‘l mal ch’i l’oma fàit e lolì a l’é mach possibil përchè Gesù ‘l Fieul ëd Nosgnor, a l’é vnù për pijesse chiel ël castigh ch’i meritoma. Gesù a l’ha falo quand ch’a l’é mòrt al pòst ëd nojàutri.
Le ideje ‘d Martin a son spantiasse ràpide për tuta l’Euròpa grassie a na neuva anvension - la stampa.
Ël Papa, parèj, a l’ha scrivù un document anté ch’a disìa che Martin a l’avìa da armangesse, da artiré, tut lon ch'a l'avìa scrivù, e che se chiel a l’avrìa nen falo, ch’a sarìa stàit tratà da erétich. Martin a l’ha arfusasse d’artiré ij sò scrit e an pùblich a l’ha brusà la letra dël Papa.
Le ideje ‘d Martin a l’han motobin socrolà l’Europa da la mira religiosa, polìtica e coltural. Parèj a l’han ciamalo a rendne cont a l’imperator ëd sò ansidìt crimen dë spieghé a la gent lòn che la Bibia a dis ciàir.
Antlora l’imperator a l’ha diciarà Martin un fòra-lege e a l’ha bandì soa leteratura. A l’é capità quand ch’a l’é stàit salvà e portà da stërmà ant un castel. Vestì ‘d vestimente ‘d sivalié, Martin a l’ha cambià sò nòm an Sivalié Giors e l’é fasse chërse ij cavej e la barba.
A l’ha passà parèj motobin ëd temp a volté ‘l Testament Neuv ant la lenga dël pòpol, cola che tuti a capìo. Na vira ch’a l’é stàit ëstampà, a l’ha spantialo daspërtut, parèj che tanti a l’han lesù la Bibia për la prima vira.
Pì tard, Martin a l’é tornà an segret a Wittember, andova ch’a l’ha seguità a scrive ‘d liber e a volté ‘l rest dla Bibia ant la lenga dla gent. A l’é peuj ëdcò maridasse e a l’ha avù na bela famija.
Ël mëssagi ‘d Martin Luter a propòsit ëd la Bibia a l’é sircolà an tuta l’Euròpa.
Ancheuj, sinch-sent agn pì tard, le vrità dla Bibia che Martin Luter a conossìa, a séguito a toché e a cambié le vite ‘d milion ëd përson-e.
A l’é parèj che tanta gent a l’é vnùa a conòsse Nosgnor ëd përson-a, e ch’a l’ha trovà la pas e ‘l përdon che Gesù an smon-a.
Ël përdon che Martin a l’ha trovà, a l’é ancora ancheuj a disposission. Ëdcò nojàutri i peudoma butesse a pòst con Nosgnor për motiv d’un sol òm: Nosgnor Gesù Crist.