Neuv Sermon Subalpin/Gablé
La paràbola dël farisé e dël gablé[modifiché]
Chi é-lo dij doi ch’a l’é seurtiss-ne giust dëdnans a Nosgnor?
“Còsa 't chërde d'esse?” as dis a coj ch’as dan d’àrie, coj ch’a pretendo d’esse lòn ch’a son nen. A-i son ‘dcò dij proverbi colorìj che, a sto pròposit, a diso: “Chërde d’esse a caval e trovesse a pé”, o “Chërde d’esse la Regin-a ‘d Taitù”.
Ij vangej a conto ‘d na famosa paràbola ‘d Gesù ch’a l’ha për tìtol: “La paràbola dël farisé e dël gablé”. Lesomla, e peuj i faroma na quaj considerassion.
“Gesù a l’ha proponù n’àutra paràbola a certidun ch’a chërdìo d’esse giust e a meprisavo j’àutri: Doi òm a son montà al templ për preghé; un a l’era ‘n farisé e l’àutr un gablé. Ël farisé tenend-se da banda, a pregava an tra chiel ëd sta manera: ‘Nosgnor! It ringrassio ëd lòn ch’i son nen parèj dj’àutri, ch’a son ëd làder, ëd gent nen giusta e ch’a comëtto d’adulteri. Ëd sicur i son nen coma col gablé là giù an fond. Mi i faso digiun doi dì a la sman-a e i dago ‘l décim ëd tut lòn ch’i vanio o ciapo’. Tutun, ël gablé, tenend-se da leugn, a s’ancalava gnanca d’aussé j’euj anvers al cél, ma as dasìa ‘d bòte an slë stòmi disand: ‘Nosgnor! Përdonme, ch’i son un pecador’”. Iv diso ch’a l’é sto-sì, ël gablé, ch’a l’é tornass-ne a soa ca giustificà, pitòst che l’àutr; përchè chionque as eleva a sarà sbassà, e chionque as ësbassa a sarà elevà”(Luca 18:9-14).
Për comprende bin costa paràbola, ch’a l’ha ‘d rilevansa ‘dcò për ël dì d’ancheuj, a venta comprende chi ch’a j’ero antlora, ant ël temp ëd Gesù, cole categorìe ‘d gent ch’as ciamavo ij Farisé e ij gablé.
Ëd sòlit ancheuj i dovroma ‘l tèrmin “farisé” coma n’àutra paròla për “ipòcrita”, na përson-a ch’a dà a vëdd-se d’esse religiosa ma ch’a l’é fàussa, ch’a lo contradiss an sò comportament ëd minca dì; un bigòt, un bërlicabalustre ch’a pòrta mach na mascra ‘d religion. Ant ij vangej i vëdoma Gesù che për lòn soens a-j condanava. Contut, a l’era nen sèmpre parèj. Ant l’Israel dël prim sècol ij Farisé a j’ero na congregassion motobin rispetà dël Giudaism, ch’a l’avìo për sò bu ‘d lor d’esse motobin diligent an tùit ij dover che la fej ebràica a stabilìa, ëd fé l’ubidiensa ‘d manera meticolosa a tut lòn che Nosgnor a l’ha comandà e fin-a da pi ‘d lòn. Ij Farisé a j’ero ‘dcò dij savant ch’a studiavo la Lej arvelà ‘d Nosgnor e la tradission ebràica ‘d manera scrupolosa. A l’avìo dë scòle motobin apressià. Ij Farisé a vorìo përdabon “fé na diferensa”, esse diferent da la massa ‘d gent ch’a pija la religion an manera, disoma, “coma ch’a càpita”. Ij Farisé a j’ero ‘d përson-e “angagià”, ch’a vorìo esse série e fedej. An sossì a j’ero, sensa dubi, degn ëd làuda e da tanti antlora a j’ero fin-a invidià për soa determinassion ëd lor. A j’ero considerà “ij pì brav”.
A l’opòst, coj ch’a j’ero considrerà “ij catìv”, a j’ero “ij gablé”, coj che antlora a l’avìo l’incombensa ‘d cheuje le taje. Ël problema a l’era che Israel a l’era sota la dominassion dl’Imperi dij roman, dij foresté ch’a crasavo e sfrutavo j’israelita, sò teritori e soe arsorse con la fòrsa dj’arme. Ij gablé a j’ero d’Israelita ch’a l’ero butasse al servissi dla potensa roman-a e che për lor a cojìo le taje. Për lon a j’ero considerà dij traditor dla nassion ebràica. Tuti a-j j’avìo an ghignon nen mach për lon, ma përchè soens as na profitavo ‘dcò ‘d sò servissi ‘d lor për ampinisse le sacòcie, an ciamand a la gent da pì ‘d lòn ch’a l’avìo da ciameje. A l’era ‘d gent sensa gen-a, sensa scrùpoj dla moral, ch’a pensava mach a dventé rica a spèise dla povra gent. Dla religion, lor, a-j n’anfasìa bin pòch, bele se la vocassion dël pòpol ebràich a l’era ‘d serve Nosgnor Dé an dasend la testimoniansa d’essje fedej.
Ant la paràbola ‘d Gesù dël farisé e dël gablé i soma dëdnans a n’arvërsament: un farisé as dimostra cativ e ‘n gablé as dimostra bon. Lolì nen përchè a Gesù a-j piasìa fé ‘l Bastian contrari e dësfidé ‘l sens comun. A chiel a-j anteressava nen, o almanch nen sùbit, fé ‘d critica dla società e rasoné për categorìe sociaj. Gesù a andasìa bin pì ancreus ant le question ch’a son da tachesse, s’as veul arsòlve ij problema dla condission uman-a. Esse diligent e seri coma ch’a vorìo fé ij Farisé, Gesù a lo butava nen an question coma ‘n valor génit, e ‘d sicur la condòta dij tanti gablé a l’era da arprocésse.
Ant lòn che Gesù a conta ant Soa paràbola, col gablé a l’era trovasse ant na posission pì bon-a dël Farisé përchè ch’a l’avìa dëscheurvù la corussion ancreusa dël cheur ëd l’òm, ëd sò cheur, e lolì a l’avìa mnalo a ciamé a Nosgnor, a suplichelo, ch’a lo përdonèissa e ch’a lo arsanìssa. Ël Farisé, combin ch’a l’avèissa ‘d bon-e intension, a vëddìa nen la corussion ancreusa ëd sò cheur (ch’a l’era nen mèj ëd cola dël gablé) e, pijandse ‘n bàilo an soa vera situassion, as chërdìa d’esse n’òm giust, vantandse dl’oservansa ch’a fasìa ‘d régole esterior e comparisionandse a d’àutri.
Ël gablé a l’era rendusse cont dla corussion ëd sò cheur e a l’avìa suplicà Nosgnor ch’a lo rendèissa n’òm giust “da drinta”, e lolì a l’avrìa ancaminalo a dventé n’òm giust ëdcò “da fòra”. Ël Farisé as chërdìa d’esse n’òm giust “da fòra” anans d’esse rendù giust “da drinta”. Ël Farisé as chërdìa “a pòst”, ma a l’era nen “a pòst” përdabon, përchè “la giustissia”, “l’esse giust” dël cheur - lòn ch’a pì a conta - a l’é nen quajcòsa che l’òm a peussa rivene con ij sò sfòrs, con soa “bon-a volontà”, e gnanca con l’oservansa ‘d régole, ma quajcòsa ch’a ven da Nosgnor quand ch’i lo suplicoma an arconossenda nòstra miseria e corussion. Le régole, ij comandament ëd Nosgnor a son da oservesse con diligensa, ma se ‘l cheur, nòst cheur, a l’é nen trasformà, arnovà ëd manera ancreusa, anans ëd tut, nòstra “giustissia” a dventa mach n’angann, na tromparìa ch’i foma contra nojàutri medésim.
Conòsse e fé l’ubidiensa dla Lej arvelà ëd Nosgnor, scotela, a l’é bon e degn ëd làude. Contut, s’i foma nen d’atension, as podrìa passé fàcil da anteressesse a seguité la Lej a chërde che un a l’àbia na posission pì avantagià dëdnans a Nosgnor grassie a soa ubidiensa. Collì a l’era ‘l trabucet ch’a-i cascavo drinta la pì part dij Farisé. Vàire ‘d lor, tanme ‘l Farisé dla paràbola ‘d Gesù, “a chërdìo d’esse giust e a meprisavo j’àutri”.
An costa paràbola Gesù a fà n’arpròcc fòrt a coj ch’as fido dla giustissia ch’a chërdo d’avèj da lor istess dëdnans a Nosgnor. A l’é na sòrt d’ironìa, na schergna, che Gesù a na concluda ch’a l’era nen l’oservant divòt dla Lej ch’a l’avìa seurtine giustificà - diciarà giust - dëdnans a Nosgnor, ma ch’a na seurt giustificà, diciarà giust, col ch’a ‘rconòss ch’a l’é nen na përson-a giusta, col ch’ a ‘rconòss soa mancansa ‘d giustissia e ch’a sùplica la misericòrdia ‘d Nosgnor.
Ël Farisé dla paràbola a falìa përché ch’a comprendìa pa lòn ch’a l’é ‘l criteri, ël méter, dla giustissia stabilì da Nosgnor. Nosgnor a buta nen la gent an sna scala ‘d na graduatòria, ëd na classìfica. A l’opòst ëd lòn ch’a chërdìa ‘l Farisé, a l’é nen che Nosgnor a arsèiva na përson-a pì che n’àutra përchè un a l’abia comëttù men-o pëccà grev che l’àutra. E Nosgnor gnanca a giustifica na përson-a, e pa nen n’àutra, përchè la sconda a l’é stàita pì scrupolosa dla prima. Nò. S’i vorsoma esse giustificà - diciarà giust - da l’oservansa dla Lej, ël criteri, ël méter, a sarìa na giustissia assoluta. A l’é nen pro l’oservansa mach d’un o ‘d pòchi comandament për esse diciarà giust da Nosgnor, it l’avrìes da oserveje tuti a la përfession. L’apòstol Pàul a scriv: “I lo fortisso torna: s’i sercheve ‘d trové ‘l favor ëd Nosgnor an sogetandve a la sirconcision, i l’eve ‘dcò l’òbligh ëd fé ubidiensa a tut lòn ch’a stabiliss la lej ëd Mosè. Ma ch’a sìa ciàir: vojàutri ch’i chërde che l’ubidiensa a la lej av renda giust dëdnans a Nosgnor, i seve tajave fòra dal Crist! I l’eve butave fòra da la grassia” (Galat 5:3-4). Sta-sì, për dij pecator coma nojàutri, a l’é na propòsta ‘d mòrt, përché gnun pecator a podrìa mai fé l’ubidiensa dla Lej ëd Nosgnor ëd manera përfeta.
Përchè é-lo ch’a l’era ‘l gablé a d’esse giustificà, e nen ël Farisé? Përché ël gablé a l’avìa arconossù onest ch’a l’era nen n’òm giust e ch’a l’era nen bon a rendse giust e agradì dëdnans a Nosgnor, e ch’a l’avìa suplicà grassia e misericòrdia. Cola-lì a l’é la sola manera përchè un pecator a peussa esse giustificà. Cola ch’a l’é vòstra situassion? É-lo ch’i chërde d’esse “a pòst” përchè ch’i l’eve comëttù men-o pëccà d’àutri, o ch’i séguite ‘l criteri ‘d giustissia stabilì da la società, dla religion organisà, da la tradission o ‘l criteri ‘d giustissia che vojàutri medésim i l’eve butalo an pé e i chërde bon?
Nosgnor Dé a l’ha mandà ‘l Salvator Gesù Crist an ësto mond pròpi përchè gnun ëd nojàutri, da noi istess, a l’avrìo mai podù esse giustificà dëdnans a Nosgnor, acetà da Chiel e salvà. Gesù a l’ha fàit lòn che gnun ëd nojàutri a l’avrìa mai podulo fé: vanié chiel për nojàutri la giustissia ch’i n’oma da manca. Gesù a l’ha falo quand ch’a l’ha vivù na vita ‘d përfeta giustissia e a l’é mòrt an sna cros për paghé chiel ëd pressi ëd nòstra salvëssa. Collì a l’é “ël capital” che Chiel a veul dene për soa grassia e misericòrdia, ël capital ch’i l’oma da arsèive për anvestilo an nòstra vita e ch’a peul trasformela. A l’é për lòn ch’it l’has da arnunsié a tute toe pretèise d’esse a pòst e giust confòrma ai tò criteri, arconòsse la corussion ancreusa ‘d tò cheur, toa impotensa a fé e a d’esse da tì istess lòn ch’it dovries fé e d’esse, e arsèive con fiusa la përson-a e l’euvra ‘d salvëssa ‘d Gesù Crist.
A col dij përsonagi dla paràbola é-lo ch’it smijes da pì: a col Farisé o a col gablé? Nosgnor Gesù Crist a dis: “Iv diso ch’a l’é sto-sì, ël gablé, ch’a l’é tornass-ne a soa ca giustificà, pitòst che l’àutr; përchè chionque as eleva a sarà sbassà, e chionque as ësbassa a sarà elevà”.