Michel dij Bonavé/Temp ëd contagg e temp ëd vacin-e

Da Wikisource.

Artorn


Temp ëd contagg e temp ëd vacin-e[modifiché]

Un dij pì bej quàder an sl’argoment così tant atual ëd le vacin-e a l’avìa falo un pitor piemontèis: Demetrio Cosola. A në smija donca pì che giust proponlo an sla cuvertin-a e dé ’dcò quàich neuva sla soa figura. Anans ëd tut i dovoma dì un gròss mersì a l’amis professor Ferdinando Viglieno-Cossalino për avèjne dàita l’informassion. Demetrio Cosola a l’era nà ai 22 dë stèmber dël 1851 a San Bastian da Pò, an provinsa ’d Turin, dal pare Luigi e soa mare Rosa Capello.

Chiel a l’era ’l penùltim tra ses fra frej e seur e a l’avìa vivù squasi tuta soa curta vita a Civass (TO), an particolar ant la sentrala via Turin al nùmer 48 e ’dcò a Turin. A disdeut ani a l’avìa ancaminà a frequenté l’Academia Albertin-a a Turin dventand bin prest n’anlev ëd vajant pitor coma Enrico Gamba (1831-1883), Andrea Gastaldi (1826-1889) e Alberto Maso Gilli (1840-1894) e dal 1883 assistent dël Gastaldi.

A l’Academia a l’avrìa peui mostrà ’dcò chiel, ma con la preferensa dij biliard e dël bon vin piemontèis. Ant j’ani dl’Academia a l’avìa podù conòsse ’dcò Antonio Fontanesi (1818-1882) e da chiel a l’avìa podù intré ’nt sò mond artìstich. Ant ël 1873 a ancaminava a partessipé a le mostre dla Promotris turinèisa con un quàder, L’acquasantino, comprà da la Duchëssa ’d Génoa. Da col moment a l’avrìa sèmper esponù sia a la Promotris che al Cìrcol ëd j’Artista, bele se lòn a l’avìa nen procuraje cola notorietà ch’a meritava.

A l’avìa passà ’dcò tre ani a fé ’l soldà e an col periòdo a l’avìa fàit tanti dissègn e bossèt a euli. Soa vita a l’é stàita curta da già ch’a l’era mòrt a 44 ani a Civass ant ël fërvé dël 1895 (al moment ch’a ancaminavo a riveje onor e sucess) për colpa ’d na fòrta polmonite ch’a l’era ciapasse an prontand për ël carlevé, al frèid, le sale dël Cìrcol ëd j’Artista a Turin. A l’era stàit sotrà al camposant ëd Civass ant soa tomba ’d famija. Ant ël midem ann a l’era stàita alestìa a Turin na mostra për arcordelo. D’àutre esposission dij sò quàder a son staje a Ivrèja ’nt ël 1947, a Civass e a Turin-Ivrèja ant ël 1951.

Demetrio Cosola a l’é considerà un dij mej fra j’esponent ëd la corent dël Verism, ch’a l’era fiorì an Piemont ant j’ùltim vint ani dël sécol XIX. Ant ël cors ëd soa curta esistensa a l’avìa piturà apopré 200 paisagi, autërtant ëd ritrat, na senten-a ’d quàder d’argoment divers e un grand nùmer ëd dissègn. Coste soe euvre a son ëspatarà ’nt le ca ’d famije privà, mentre che ’nt la Comun-a ’d Civass a l’é visìbil ël gròss quàder dedicà a le vacinassion, ël midem ëd nòstra cuvertin-a. A l’é cost quàder andoa ch’as ved la vajanta capacità técnica ’d Cosola, con un naturalism ës-cèt e për la bela deposission dij color con na lus molzina. L’importansa ’d costa euvra a val ëdcò për l’arferiment ëstòrich, da già che pròpi Civass a l’é stàita la prima Comun-a piemontèisa a adoté la vacinassion obligatòria dle masnà contra le vairòle.

An cost e an d’àutri quàder a smija che ’l pitor a l’abia trovà con la técnica dël pastel la forma pì adata a rende vive e pien-e d’interpretassion le figure rapresentà con d’aspet fin-a psicològich. N’àutra còpia ’d costa euvra (o miraco ch’a sia nopà l’original) a l’era guernà ’nt l’ufissi dël diretor ëd l’ospidal Maria Vitòria a Turin e dal 2017 a l’é stàit spostà, an préstit, a la Galerìa d’Art Moderna për esse visìbil da tanti apassionà d’art. A l’é stàita na manera ’d rende n’onor al pitor Demetrio Cosola. La mancansa d’un boneur ant j’opinion dël pùblich e dij crìtich a l’avìa compagnalo ’dcò apress soa dëspartìa e a continua ancora ancheuj da già ch’a l’é mai stàita fàita na revision totala ’d soe euvre, an manera da deje ’l pòst ch’a meritrìa fra ij pitor ëd l’ùltim Eutsent piemontèis.