Document dla fej cristian-a/La Stra dël Pelerin/Sconda part/Capìtol 2-20

Prima pàgina

Ël Camin dij Pelerin (sconda part)

Tape:: prima part - Introdussion - 2-1 - 2-2 - 2-3 - 2-4 - 2-5 - 2-6 - 2-7 - 2-8 - 2-9 - 2-10 - 2-11 - 2-12 - 2-13 - 2-14 - 2-15 - 2-16 - 2-17 - 2-18 - 2-19 - 2-20- 2-21

35. La vitòria an sël Teren d'Ancantament

Ore a l‘ero praticament rivà an sël Teren dl’Ancantament, anté che l’aria a l’avìa l’inclinassion natural a fé vnì seugn. E col pòst-lì a l’era tut quatà ‘d ronze e dë spin-e, con l’ecession ëd chèich leu da sì o da là. As trovava lì dcò na tòpia ‘ncantà, che, se cheidùn as në butava sota për arposé o deurme, as dis che a l’era motobin probàbil ch’as aussèissa o 's dësvijass-ne pì nen an cost mond. A l’han donca travërsà costa foresta tùit ansema. Monsù Gran-Cheur a ‘ndasìa dë ‘dnans ëd j’àutri e monsù Vajant-për-la-Vrità a fasìa da retroguardia ‘d lor, për tëmma ch’a podèissa rivèje a le spale chèiche diav, o dragon, o gigant, o làder e feje dël mal. Minca un ëd lor a l’avìa soa spa dësfodrà, përchè ch’a savìo che col-lì a l’era ‘n pòst arzigos. As fasìo ‘dcò corage l’un con l’àutr mej ch’a podìo. Monsù Gran-Cheur a l’ha ordinà a Mentfiaca d’andeje dré e monsù Dëscorament a l’era sota lë sguard ëd monsù Vajant.

Ore, a l’ero nen andàit tant lontan, che ‘n nebion e na scurità grossa a l’é tomba dzora ‘d lor tant che për un bel pò a riussìo a marlipen-a a vëdd-se l’un l’àutr. Për lòn a son ëstàit sforsà për un pò a tense ansema con la paròla, përchè a marciavo sensa podèj vëdde^[1]. A l’era pròpi da pensé che ‘dcò për ël pì vajant ëd lor andé anans ambelelì a fussa già motobin penos, ma pensé mach a coma trist ch’a l’era për coj ch’a l’avìò pé e cheur fràgil!                  

La stra a l’era pròpi massacrànta për via dla pàuta e dla nita. E an tut ës teritòri a-i era gnanca n'oberge o na piòla andoa ij pì deboj a l'avèisso podù arpatesse 'n moment. Ambelessì as sëntìo 'd lament, sospir e gëmm; mentre che un as antrapava ant un busson, n'àutr a restava ampautà ant la nita; e le masnà a përdìo soe scarpe ant la pàuta. Un a crijava: "I son andàit për tèra!", e n'àutr: " Andova ch'it ses?, e un ters: "Sti busson a l'han ciapame tant fòrt ch'i chërdo 'd podej pa pì libereme!".

A la fin a son rivà a 'n pinàcol piasos, ch'a promëttìa 'n gran bel ristòr ai pelerin; a l'era da dzora bin travajà, ornà con frasca verda e fornì con banche e careje. A-i era fin-a 'n pajon còti, andoa che ij viandant ëstrach a l'avrìo podù arlamesse. Pura, gnun ëd lor as n'ancalava a fé ‘l minim segn për fërmesse ambelelì. Nen mach, ma për lòn ch'i l'hai podù osservé, a prestavo sèmper atension ai consèj ëd soa guida; e già che chiel a-j butava an vardia con fidelità granda dij perìcol e 'd soa natura cand ch'a fusso trovasse a feje front, e a capitava soèns che, pròpi cand che 'l perìcol a l'era pì da press ëd lor, lor as fasìo coragi l'un con l'àutr për nen lassesse andé a la carn. Cost pinàcol a l'era ciamà l'Amis dij Loirassù, e a l'era stàit pensà pròpi për tiré chèich pelerin an tentassion, se possibil, e felo fërmé lì për arposesse, cand che la fatiga as fasìa sente.

Anlora i l’hai vëddù an mè seugn che, ant ël proseguiment ëd sò pelerinagi an cost teren solitari, ch’a son rivà ant un leugh anté ch’a sarìa stàit pitòst fàcil për lor perdse për stra. Combin che, cand ch’a l’era di, soa guida a savèissa bin coma schivié le stra ch’a porto al mal, ore, ant lë scurità, ëdcò chiel a l’era stàit sforsà a fërmesse. Tutun, chiel a l’avìa an sacòcia na mapa ‘d tute le stra ch’a pòrto a la Sità dël Cel, o ch’a në rivavoo. Për lòn chiel a l’ha viscà ‘n ciàir (përchè a surtìa mai sensa soa scàtola ‘d sofranin) e a l’ha dàit n’ociada a sò lìber o mapa, ch’a j'ordinava ‘d fé 'tension an col pont a viré ant la diression giusta. E s’a l’avèissa nen vardà bin ant soa mapa, a sarìa stàit bin possibil che lor a sarìo stàit sofocà ant la pàuta. An efet, giusta ‘n pò pì anans ëd lor, e pròpi a la fin ëd la via pì polida, a-i era na tampa ch’a gnun a savìa vàire ch’a fussa përfonda, pien-a mach ëd pàuta, fàita espress për feie tombé ij pelerin e feje meuire. Alora i l’hai pensà che coj ch’a van an pelegrinagi, s’a l’han pa con lor un-a ‘d coste mape da consultesse cand ch’as treuvo a la mira d'un pont mòrt, a sarìa fàcil për lor butesse ant ij pastiss.

A son donch andàit anans an cost Teren dl’Ancantament fin-a ch’a son rivà al leugh andova ch’a-i era n’àutr pinàcol ch’a l’era stàit butà ‘n pé dacant ëd la stra. An col pinàcol a l’han trovà doi òm ch’a durmìo e che ch’as ciamavo Sansossì e Tropardì. Sti doi a l’ero rivà fin-a lì an pelerinagi; ma, da già ch’a l’ero strach da sò viage, a son setasse për arposesse e parèj a son andurmisse 'd na seugn përfonda. Cand ij pelerin a l’han vëdduje, a son fërmasse e a l’han sopatà la testa përchè a savìo che coj durmion a l’ero ant na situassion pietosa. Alora a son consultasse sù còsa fé: se proseguì e lasseje deurme, o avzinesse a lor e prové a dësvijeje. Parèj a l’han ciapà la decision d’andé da lor e dësvijeje, l’é a dì, s’a lo podìo fé, con costa precaussion, visadì ‘d fé 'tension ëd nen setesse, nì aceté ‘l benefissi che col pinàcol a smonìa.

A son donch intrà e a l’han parlà a coj òm, ciamandje për nòm (a smija che la guida a-j conossèissa). Tutun, a l’é fasse gnun-a vos o rëspòsta. Alora la guida a l’ha socrolaje e fàit lòn ch’a podìa për dësturbeje. A lòn, un ëd lor a l’ha dit: “Iv pagherai cand ch’i arseivrai mè salari”, ma la guida a l’ha sopatà la testa. L’àutr a l’ha ‘dcò dit: “I combatrai fintant ch’i savrai ten-e mia spa an man!” A lòn, un dij fieuj a l’é butasse a rije.

Alora Cristiana a l’ha dit: “Lòn ch’a veul dì lolì?”. La guida a l’ha dije: “Cola gent-lì a parla ant la seugn. Ti ’t podrìe deje na bòta, patleje, o fé con lor tut lòn ch’it pense ‘d feje, e lor at rëspondrìo sèmper an cola manera-lì. O, coma ch’a l’avìa dit un dij temp antich, cand che j'ondà dël mar a lo dësbatìo e a durmìa coma col ch’a sta ‘nsima a l’erbo portansëgne dla nav: ‘Cora ch'im dësvijerai, im farai torna n'àutr goblòt^[2]!’”.

I seve che cand cheidun a parla ant la seugn, a dis qualsëssìa còsa; ma soe paròle a son pa governà nì da la fede, ni da la rason. A-i é ora n’ancoerensa an soe paròle, coma ch’a në j’era anans, an tra ‘l vorèj andé an pelerinagi e ‘l setesse ambelessì.

Vardé-sì, donca, ‘l perìcol: cand che ij sansossì a parto për ël pelerinagi, a l’é scasi sicur ch’a finiran parèj. An efet, cost teren ancantà a l’é un dij darié arfugi che ‘l nemis dij pelerin a l’ha. Coma ch’i vëdde, as treuva scasi a la fin dël camin, e pròpi për lòn an fà oposission con ël pì grand profit. Ël nemis a pensa: Cand é-lo che costi folaton dij pelerin a l’han la pì grand’ anvìa ‘d butesse a sede, se nen cand ch’a saran ëstrach? E cand ch’a saran pì strach ancora a saran ëscasi rivà a la fin ëd sò viagi? Cola-lì a l’é la rason përchè, i diso, ël Teren Ancantà as treuva tant davzin a la tèra ‘d Beula e csì davzin a la fin ëd la corsa ‘d lor. Për lòn, che ij pelerin a stèisso bin atent, përchè a-j càpita pa lòn ch’a l’é capità a costi d'àutri, che, com i vëdde, a son tombà andurmì e gnun a riess a dësvijeje”.

Alora ij pelerin a l’han vorsù, trambland, d’andé anans an sò viagi; mach a l’han pregà soa guida d’anvisché ‘n ciàir, përchè ch’a podèisso marcé, për ël rest dël camin, sota la lus ëd na lanterna^[3]. A l’é parèj che adess Gran-Cheur a l’ha ‘nviscà na lampia përché a podèisso vëdde bin andova ch’a ‘ndasìo, da già che lë scurità a l’era tant granda.

Ij fieuj giovo, tutun, a l’han ancaminà a sent-se scasi sensa pì ‘d fòrse. Për lòn a l’han crijà a col ch’a-j veul bin ai pelerin, ëd rende sò camin pì belfé. Parèj, cand ch’a son andàit un pò pì anans, a l’é alvasse ‘n vent ch’a l’ha bofà via la nebia. A l’é parèj che adess l’ària a l’era vnùita esse pì sclinta. Pura, a l’ero ancora pa tant ëslontanasse dal Teren Ancantà, ma adess, almanch, a podìo vëdd-se mej l’un con l’àutr, e s-ceiré da bin la stra anté ch’a l’avrìo dovù marceie.

Ore, cand ch’a l’ero scasi a la fin dë sto teren, a son ancorzuss-ne che, pòch anans ëd lor a l’han sentù scasi coma ‘n lament, coma d’un ch’a fussa motobin sagrinà. A l’han vardà bin e a l’han vëddù, coma ch’a pensavo, ch’a j’era n’òm an ginojon, con le man e j’euj alvà al cel. A parlava con fërvor con Un ch’a l’era lassù, A son avzinassje a col òm, ma a podìo pa comprende lòn ch’a disìa. Parèj a l’han ralentà ‘l pass ëspetand che col-lì a l’avèissa finì ‘d preghé. Cand ch’a l’ha finì, a l’é aussasse e a l’é butasse a core anvers ëd la Sità dël Cel. Alora, monsù Gran-Cheur a l’ha ciamalo, disand: “Amis! Speta! Fane companìa, s’it vade, coma ch’i pensoma, a la Sità dël Cel”. Alora l’òm a l’é fërmasse e lor a son avzinassje. Coma che monsù Onestà a l’ha vëddulo, a l’ha dit: “Ma mi i conòsso st òm-sì. Alora Vajant-për-la-Vrità a l’ha dit: “Dine chi ch’a l’é!”. A l’ha rëspondù: “A l’é un ch’a l’avìa l’abitassion da le bande ‘d dova chi stasìa mi. Sò nòm a l’é Staferm: a l’é ‘d sicur un brav pelerin”.

36. Coma che Staferm a l’ha arzistù a le tentassion ant ël Teren d’Ancantament

Staferm: “Pare Onestà! Ses-to pròpi ti?”. “Pròpi mi!”, a l’ha rësponduje. A l’é bel rëscontresse!”. “I son content ëdcò mi!”, a l’ha dije monsù Staferm, “d’avèjte rëscontrà an costa stra”. “Ma com é-lo ch’i l’hai vëddute an sij tò ginoj?”. Anlora monsù Staferm a l’é vnù ross e a l’ha dit: L’has-to vëddume?” a l’ha dit l’àutr, “e cola vista a l’ha arlegrame ‘l cheur”. “Përchè? Còsa ch’it l’has pensà ‘d lolì?”, a l’ha dit Staferm. “I l’hai pensà che an costa stra a-i é n’òm onest e ch’a sarìa propi bel ëd marcé ansem a chiel”. “I lo capisso, ma i chërdo che i l’avrìa pitòst da soporté mia situassion bele daspërmi”. “Ma lolì, për mi, a l’é mach na conferma che le còse an tra toa ànima e ‘l Prinsi dij Pelerin a van bin, përché chiel a l’ha dit: “Coj ch’a l’han tëmma ‘d fé ‘l mal a son bonoreus^[4]”.

Vajant: “Bin, ma, frel, it në prego, dine ‘n pò cola ch’a l’é stàita la càusa përchè ti ’t ses cascà an ginojon? A l’é stàita fòrse na misericòrdia special ch’a l’ha amponute dj’obligassion, o coma?”.

Staferm: “Nojàutri i soma, com it vëdde, ant ël Teren dl’Ancantament; e mentre ch’i vnisìa anans, i pensava ‘d coma ch’a fussa arzigosa la stra ant ës leugh, e ‘d coj vàire che, pura s’a l’ero rivà ‘mbelessì ant sò pelerinagi, a son ëstàit fërmà e dësblà pròpi sì.  I pensava ‘dcò a la sòrt ëd mòrt che cost leugh a dësbla j’òm. Coj ch’a meuiro ambelessì a perisso pa për càusa ‘d na maladìa greva; la mòrt ch’a patisso sì a l’é nen për lor dolorosa. An efet, chi ch’as andurmiss parèj, a ‘ntraprend col viage con anvìa e piasì. Al contrari, lor midem as bandon-o a la volontà ‘d cola maladìa”.

Onestà. Alora monsù Onestà a l’ha ‘nterompulo e a l’ha dit: “Vëddes-to coj doi òm andurmì ant ël pinàcol?”.

Staferm: “Éh, éh, i l’hai vëddù lì Sansossì e Tropardì, e për lòn ch’i në sai, lor a resteran lì fin-atant ch’a faran ëd marsa^[5].

Ma lasseme andé anans an mia conta. Mentre ch’i arfletìa parèj, com i l’hai dit, a l’é presentasse a mi na fomna, na veja, vëstìa ‘d manera piasosa e ch’a l’ha smonume tre còse: sò còrp, soa borsa e sò let. Ore, la vrità a l’é che mi i j’era strach e ansugnochì; i son ëdcò ‘n pòvr òm, e fòrse cola masca a lo savìa. Bin, i l’hai arpossala un-a o doe vire, ma chila a l’ha arpossà ij mè arfud e a l’ha soris. Alora i l’hai ancaminà a ‘nrabieme, ma a chila a-j n’anfasìa pa. Peui a l’ha fàit torna soe oferte e a l’ha dime: “S’it acetèisse d’esse governà da mi, it rendrìa grand e content. Përchè,” a l’ha dit, “I son la padron-a dël mond, e i peudo rende content tuti j’òm”. Anlora i l’hai ciamaje ‘l nòm, e chila a l’ha rëspondume ch’as ciamava madama Gola. Lolì a l’ha slontaname na vira ‘d pì da chila, ma chila a l’é vnume dré con soe lusinghe. Anlora i son anginojame, coma ch’i vëdde, e, con le man alvà e 'n crijand, i l’hai pregà Col ch’a l’avìa dìt ch’a l’avrìa giutame. Parèj, pròpi cand che vojàutri i seve rivà, la gentildòna a l’é andass-ne për soa stra. Peui i l’hai seguità a rende grassie per costa liberassion granda, përchè i chërdo che chila a ‘ntendèissa pa feme dël bin, ma pitòst ch’a l’avèissa sërcà ‘d fërmeme an mè viagi”.

Onestà: “Sensa dubi chila a l’avìa ‘d cative ‘ntension. Ma speta, ora ch’it parle ‘d chila, a më smija d’avèjla vëddù anans o d’avèj lesù na chèich ëstòria a sò riguard”.

Staferm: “A peulo esse tut’ e doe le còse”.

Onestà: “Madama Gola! É-la pa nen na madama àuta e piasosa, con un plagi pitòst ëscur?”.

Staferm: “Giust, pròpi cola-lì, it l’has rason”.

Onestà: “É-la cola ch’a parla con calma e ch’a fà ‘n soris a la fin ëd minca frase?”.

Staferm: “It l’has ciapala torna ant ël segn, përchè lolì a l’é lòn che chila a fà”.

Onestà: “Ha-la pa nen na gran borsa a soa còsta?  E chila a-i buta soens la man andintra, giughëttand con le moneje coma s’a fusso la gòj ëd sò cheur?”.

Staferma: “A l’é pròpi parèj. S’a fussa restà lì për tut cost temp, it l’avrie pa podù feje mej na dëscrission ëd soe fatësse”.

Onestà: “Donca, col ch’a l’avìa sbossane ‘l ritrat a l’era ‘n brav dissegnator; e col ch’a l’ha fane la dëscrission a l’ha dit ël ver”.

Gran-Cheur: “Costa fomna a l’é na strìa. A l’é grassie a soe mascarìe che cost teren a l’é ancantà. Chicassìa a pogia la testa an soa fàuda, a la dovrìa pogé sù col such, andova che l'assul a-i pend dzora. Chicassìa a mira soa blëssa a l’é considerà nemis ëd Dé^[6].

Costa-sì a l’é la fomna ch’a manten an sò splendrior tuti coj ch’a son nemis dij pelerin. Vera, costa-sì a l’é la fomna ch’a l’ha tirà fòra tanti da la vita dij pelerin. A l’é na gran petégola; a l’é sempe, sia chila che soe fije, an sij garèt d’un pelerin o ‘d n’àutr, prima 'n laudand-lo, e peui dasend la preferensa a j’ecelense ‘d costa vita. A l’é na bagassa arzigosa e sfacià; a parlerà con chicassìa. A rij sempe dij pelerin pòver fasendje lë schërgne, ma a làuda tant jë sgnor. S’a-i è cheidun furb ch’a fà ‘d sòld ant un leugh, a në parlerà bin da ca a ca. A-j pias ëd fé baleuria e mangé bin. A stà sèmper ant na tàula bin prontà. An chèich pòst a l’ha dit che chila a l’é na déa e donca cheidun a l’adora. A l’ha ij sò temp e leu për ambrojé; e a dirà e a confessrà che gnun a peul mostré ‘n bin ch’a peussa esse paragonà al sò. A promët ëd vive con ij fieuj dij fieuj, se mach a-j voreran bin e a la tenran da cont. An cheich leugh e con certe përson-e a l’é bon-a a campé fòra da soa borsa d’òr parèj ëd póer. A-j pias d’esse arsërcà; ch’as parla bin ëd chila e ‘d cogesse con j’òm. A l’é mai straca ‘d fé l’elògi ‘d soe comodità e a-j veul bin da pì a coj ch’a penso ‘l mej ëd chila. A cheidun a promëtt coron-e e regn, se mach a van dré ai sò consèj. Pura a l’ha portà vàire an sla forca, e desmila vire ‘d pì a l’anfern.

Staferm: “Oh,” a l’ha dit Staferm, che misericòrdia a l’é stàita për mi cola ‘d feje resistensa! Chissà ‘ndova ch’a l’avrìa podù mneme!”.

Gran-Cheur: “Andova? Gnun foravìa che Dé, a sa ‘ndova. Ma, an general, për esse sicur chila a l'avrìa fate angabiolé da ‘d passion sensa sust e përnissiose, ch’a fan fonghé ant la ruin-a e la perdission^[7].

A l’é stàita chila a buté Absalom contra ‘d sò pare e Geroboam contra ‘d sò padron. A l’é stàita chila a përsuade Giuda a vende sò Signor, e ch’a l’ha convinciù Dema a chité la stra dël pelerin divot. Gnun a podrìa conté assé ‘l mal ch’a fà. A crea dëscòrdia an tra ij governant e sogèt; an tra pare e mare con ij sò fieuj; an tra vzin e vzin; an tra n’òm e soa fomna; an tra n’òm e chiel midem; an tra la carn e ‘l cheur.

Për lòn, mè bon magister, arzist; ch’it sie coma ch’a dis tò nòm e, cand ch’it l’has fàit tut sòn, resta ferm!”.

A cost dëscors, a l’é vnuje an tra ij pelerin na mëscolansa ‘d gòj e tëmma, ma a la fin a son ës-ciodù a canté:

Che ‘d pericol për ël pelerin!
Vàire ch’a son ij nemis ch’a jë stan dantorn!
Quante stra a-i son për fé 'l pecà,
Gnun vivent a lo savrà pròpi mai!
Certe vire as ten-o lontan da la trincea,
Ma a tombo da la pèila ‘nt la brasa.
D'àutri, bele s'a schivio la frissera,
A finisso ant ël feu a brusé.

Nòte

1. 2 Corint 5:7 - “An efet, i vivoma për la Fej, sensa podèj ancora vëdde”.
2. Proverbi 23:34-35 - “A të smijerà d'esse cogià an mes dël mar o 'd deurme 'nsima a n'erbo portansëgne dla nav ch’a strabàussa dë dsà e dë dlà. It diras: A l'han patlame, ma i sento pa 'd mal! A l'han barotame, ma i son nen ancorzùmne! Cora ch'im dësvijerai, im farai torna n'àutr goblòt!”.
3. 2 Pero 1:19 - “Ëd pì, i l’oma la paròla profètica ch’a l’é dël tut degna ‘d fiusa. I feve bin a dejla da ment coma ch’ i farìe con na lus ch’a fà ‘d ciàir ant un leugh ëscur, fin-a ch’a ven-a primalba e la stèila matinera a s'alva an su vòsti cheur”.
4. Proverbi 28:14.
5. Proverbi 10:7 - “La memòria dij giust a sarà benedìa, ma ‘l nòm dij malègn a sarà dësmentià”.
6. Giaco 4:4 - “Gent adultera ch'i seve! Seve pa ch' esse amis dël mond av rend nemis ëd Nosgnor? Iv lo diso torna: s'i veule esse amis dël mond, lolì av rend nemis ëd Dé”; 1 Gioann 2:15 - “Sté pa tant tacà al mond e a le ròbe ch'a son dël mond: se a cheidun a-j pias ël mond, l'amor dël Pare a peul pa esse an chiel”.
7. 1 Timòt 6:9 - “Tutun, coj ch’a l’han l’anvìa ‘d dventé rich, a tombo ant la tentassion e a resto angabiolà da ‘d passion ansensà e përnissiose ch’a-j fan fonghé ant la ruin-a e la perdission”.