31. La continuassion dël viage

Parèj a son butasse an marcia e ij sò amis a-j compagnavo për lòn ch’a-j fussa convenient; a l’han torna fidasse l’un l’àutr a la protession ëd sò Re, e a son separasse. Coj ch’a l’ero dla companìa dij pelerin a l’han proseguì, e monsù Gran-Cheur a marciava ‘dnans ëd lor. Ore, essend le fomne e ij fiolin pì débol, a son ëstàit forsà a marcé pì pian coma lor a podìo e ij monsù Sopeta e Mentfiaca a l’han avù pì ‘d rason ëd simpatisé con soa condission ëd lor.

Slontanasse ch’a j'ero dai sitadin ëd Vanità, ch’a l’avìo salutaje, a son tòst rivà al leugh anté che Fidelin a l’era stàit butà a mòrt. A son fërmasse lì e a l’han rendù grassie a Col ch’a l’avìa përmëttuje ‘d porté csì bin soa cros; e pì ‘ncora ‘d lòn, përchè ora a l’avìo trovà d’avèj avù benefissi da sò martiri vajant.

A son peui andàit anans për un bel pò, parland ëd Cristian e 'd Fidelin, e ‘d coma Sperante a l’era giontasse a Cristian, apress ëd la mòrt ëd Fidelin.

Adess a l’ero rivà fin-a a la Colin-a dël Lucro, andova ch’a-i ëstasìa na min-a d’argent, cola ch’a l’avìa fàit dëstorné Dema da sò pelerinagi e anté che, coma cheidun a pensa, a l’era tombaie Conveniensa e ch’a l’era mòrtie - për lòn a l’han consideralo bin. Ma cand ch’a son rivà al pòst anté ch’a-i j'era ‘l vej monument drissà an vista ‘d Sòdoma e ‘d sò lagh fiairos, a son maravijasse, coma ch’a l’avìa ‘dcò fàit Cristian, che d’òm ëd conossensa e maturità d’angegn, coma che lor a l’ero, a l’avèisso podù esse tant bòrgno da viresse e andeie. A l’han mach torna considerà coma che la natura uman-a a peuda esse tant anfluensà sensa arflete an sij dann che d’àutri a l’han patì, dzortut se cola còsa ch’a contemplo a l’ha na virtù anciarmanta për d’euj beté.

Ore i l’hai vëddù che a son andàit anans fin-a ch’a son rivà al fium ch’a l’era da costa banda dle Montagne dle Delissie, ël fium ch’a-i chërso da tut’ e doe le rive, coj erbo dont le feuje, s’as pijo coma ‘d meisin-e, a servo bin contra l’intemperansa, e ‘ndoa che ij pra a son verd për tut l’ann e ch’as peul cogessie dzora sensa privo^[1].

Arlongh ëd costa riva dël fium, ant ël pra, a j’ero dë stabi e ‘d pascagi për le feje, na ca fabricà për nurì e anlevé ij babèro, le masnà ‘d cole fomne ch’a van an pelerinagi. A-i era lì dcò Un ch’a l’era staje fidà, ch’a në podìa avej compassion e ch’a podìa sambleje, coj babèro, con ij sò brass e porteje an sle spale, e ch’a podìa guidé con dlicadëssa cole feje ch’a l’ero con ij sò cit^[2].

Alora Cristiana a l'ha esortà soe quatr fije^[3] a fidé le masnà ch'a l'avrìo avù a la soèn ëd cost Òm, përchè, aranda 'd coste aque, a peulo esse ospità, arseivùe, giutà e nurìe, e përchè gnun-a ëd lor a ven-a mai a perd-se ant l'avnì. Cost Òm, se cheidun-a ëd lor a dovèissa perdse, a la mënrìa torna andré; a curerìa 'dcò cole ch'a son ëstàite ferìe e a darìa vigor a cole ch'a son débol^[4]. Ambelessì a mancheran mai ëd nuriment, beivande e vestiari; ambelessì a saran sota soa protession e guernà dai làder e dai brigant, përchè cost Òm a sarà dispòst a meuire chiel midem anans pitòst che un sol ch’a sia fidà a soa guerna a vada a përd-se. Pì ancora ‘d lòn, ambelessì a saran sicur d’arsèive na bon-a educassion e amonission, e a-j sarà mostrà ‘d portesse ant ij vieuj giust; e lolì, i lo seve, a l’é pa un favor ch’as peussa passeje ansima. Ëdcò ‘mbelessì a-i son d’eve chete, ‘d pra agreàbil, dle fior magnìfiche, na varietà d’erbo ch’a dan ëd fruta ch’a fà bin. Nen ëd frut coma col ch’a l’avìa mangià Maté, ‘l frut ch’a l’era tombà dal vërzé ‘d Belsebù, ma ‘d fruta ch’a pòrta salute là ‘ndova ch’a i në j’é pa.

A l’é parèj ch’a son ëstàite motobin contente ‘d fidé a chiel soe masnà e lòn ch’a l’é stàit për lor n’ ancoragiament ulterior a felo, a l’era ‘l fàit che tut a sarìa stàit a càrich dël Rè, parèj coma ch’a l’é n’ospidal për le masnà o për j’orfanin.

32. La demolission dël Castel dël Dubi e la mòrt ëd Dësperassion e Difidensa

A l’han donca proseguì, e cand ch’a son rivà al Pra dla Scursa, a la cioenda che Cristian a l’avìa passaie dë dlà con sò compagn Sperante, cand ch’a son ëstàit ciapà dal gigant Dësperassion e sarà ant ël Castel dël Dubi, a son setasse e consultasse për capì lòn ch’a l’avìo da fé. Ore, an efet, Cristiana e ij sò a l’avìo ‘nsema a lor coma soa guida n’òm coma monsù Gran-Cheur e as sentìo fòrt, e a l’han pensà s’a fussa nen ëstàit mej, anans ëd passé dë dlà, ‘d prové a massé ‘l Gigant, dësblé sò castel e, s’a-i ero lì ‘ndrinta dij pelerin, libereje. Parèj, un a l’ha dit na còsa, e l’àutr a l’ha dit ël contrari. Un a l’ha ciamà s’a-j fussa consentì andé sù ‘n teren pa consacrà; n’àutr a l’ha dit che a l’avrìo podù bin felo, se ‘l but a fussa stàit bon. Tutun, monsù Gran-Cheur a l’ha dit: “Cand bin che l’afermassion ch’a l’é fasse për ùltima a sia nen vera ‘d manera strèita, an tùit ij cas, i l’hai ‘l comandamen ëd fé resistensa al pecà; ‘d vince ‘l mal; ëd combate la bon-a bataja dla Fej. Për lòn iv ciamo: contra ch’i podrìo combate costa bon-a bataja se nen contra ‘l gigant Dësperassion? I proverai, donca, ‘d masselo e ‘d dësblé ‘l Castel dël Dubi”. Parèj a l’ha dit: “Chi ch’a veul ven-e con mi?”.

Anlora ël vej Onestà a l’ha dit: “Mi i-i ven-o”. “Ëdcò nojàutri i-i vnoma”, a l’han dit ij quatr fieuj ‘d Cristian: Maté, Samuel, Giaco e Giusèp, përchè lor a l’ero giovo e fòrt^[5].

Donch, a l'han lassà le fomne an sla stra, e con lor monsù Mentfiaca e monsù Sopeta con soe cròsse, për guerneje fintant che j'àutri a fusso tornà; përchè combin che 'l gigant Dësperassion a abitèissa lì davzin e lor a fusso an sla stra, ëdcò na pcita masnà a l'avrìa podù mneje^[6].

Parèj, monsù Gran-Cheur, ël vej Onestà e i quatr giovo, a son montà fin-a al Castel dël Dubi për trové ‘l Gigant Dësperassion. Cand ch’a son rivà al porton dël castel, a l’han tambussà për intreje. Stravis a l’era 'l rabel ch’a l’han fàit. Al che, ‘l gigant a l’é vnùit a la pòrta con soa fomna Difidensa. Dësperassion a l’ha dit: “Chi e còsa ch’a l’é ch’a l’ha fàit un ciadel csì fòrt, tant da molesté ‘l Gigant Dësperassion?”. Gran-Cheur a l’ha replicà: “A l’é mi, Gran-Cheur, un che ‘l Rè dël Pais dël Cel a l’ha daje la comission ëd guidé ij pelerin a soa ca. It comando che ti ‘t deurbe ‘l porton e ch’im fase intré. Pront-te ‘dcò a combate, përchè i son ëvnùit a tajete la testa e a dësblé ‘l Castel dël Dubi!”.

Ore, ‘l Gigant Dësperassion, da già ch’a l‘era ‘n gigant, a pensava che gnun òm a l’avrìa podulo vince e, ancora, chiel a pensava, sicoma na vira a l’avìa conquistà fin-a d’àngej, ëd sicur Gran-Cheur a-j fasìa pa tëmma! A l’é parèj ambardasse e a l’é surtì. A l’avìa n’elm d’assél an sla testa e ‘n bust ëd fèr sandrà d'antorn ëd chiel. A l’é surtì con ëscarpe ‘d fer e con na massa granda an man. Donca, costi ses òm a son fasse anans anvers ëd chiel e a l’han assedialo dë ‘dnans e darera. Fin-a cand che Difidensa, la gigantëssa, a l’é avzinassje për giuté sò òm, ma ël vej monsù Onestà a l’ha 'batula con un colp sol. Parèj a l’han lotà për soe vite; e ‘l gigant Dësperassion a l’é stàit abatù a tèra, meno ch'a l’era motobin resistent a meuire. A l’ha lotà ‘d manera ‘ncagnìa e a l’ha mostrà d’avèj, coma ch’as dis, tante vite coma ‘n gat; ma Gran-Cheur a l’é stàit soa mòrt, përchè a l’ha nen daje treva fin-a tant ch’a l’é riussì a dëstacheje la testa da le spale.

Peui a son butasse a dësblé ‘l Castel ël Dubi, e për lolì a l’han nen avù ‘d dificoltà, sicoma che ‘l Gigant Dësperassion a l’era mòrt. A l’han travajà sèt di për dësblé ‘l castel. An tra ij pelerin ch’a l’ero stàit ampërzonà a l’han trovà un cert monsù Dëscorament, scasi mòrt ëd fam; e n’àutra, madamin Pagorosa, soa fija. Costi doi a l’han salvaje viv. A-i era contut da maravijesse a vëdde vàire ch’a j’ero ij cadàver dëstèis për tuta la cort dël castel, e vàire ch’a l’era pien-a la përzon d’òss ëd mòrt.

Cand che Gran-Cheur e ij sò compagn a l’han compì soa imprèisa, a son pijasse sota soa protession monsù Dëscorament e soa fija Pagorosa, përchè ch’a l’ero përson-e oneste, cand bin ch’a fusso stàite fàite përzonere ant ël Castel dël Dubi da col lagosin, ël Gigant Dësperassion. Anlora, i disìa, a l’han ciapà con lor la testa dël gigant (përchè sò còrp a l’avìo sotralo sota ‘n baron ëd pere) e a son calà dai sò compagn për mostreje lòn ch’a l’avìo fàit. Ore, cand che Mentfiaca e Sopeta a l’han vëddù che cola-lì a l’era përdabon la testa dël Gigant Dësperassion, a në son restà pien ëd gòj. Ora Cristiana, se necessari, a savìa soné la viòla, e soa fija Pietà ‘l lut; parèj, da già che tùit a l’ero tant alégher, a l’han sonà na bela mùsica e fin-a Sopeta a l’ha vorsù balé. A l’ha parèj pijà për la man la fija ‘d Dëscorament, ciamà Pagorosa e a l’han balà për la stra. A l’é vera ch'a savìa pa balé sensa na cròssa an man, ma i peule sté sigur che a-j riussìa bin. Ëdcò la giovna a l’era degna ‘d làude, përchè a rëspondìa a la mùsica con elegansa.

Për lòn ch’a riguarda monsù Dëscorament, la mùsica a l’era nen tant për chiel, përchè a l’avrìa mej vorsù mangé che balé, përchè pròpi a l’era scasi mòrt ëd fam! Parèj Cristiana a l’ha daje da bèive ‘n pò dël licor ch’a sërvìa për tiresse sù lë spirit, e a l’ha prontaje cheicòsa da mangé. Tòst col povròm a l’é arpatasse e a l’é sentusse pròpi mej.

Ore, i l’hai vëddù an mè seugn, cand che tut lolì a l’é rivà a la conclusion, che monsù Gran-Cheur a l’ha ciapà la testa dël Gigant Dësperassion e a l’ha drissala dzora d’un paloch an sla broa dla stra, pròpi contra dla colona che Cristian a l’avìa tirà sù për buté ‘n vardia ij pelerin dal chité la Stra Real për intré an col teren fatal lì dacant.

Peuj a l’ha gravaje sota, dzora ‘d na marmorin-a, ij vers ch’a séguito:

Costa a l'é la testa 'd col che 'n temp,
as peul nen chërd-se, a fasìa pàu a la gent.
Sò castel a l'é andàit a tòch,
e soa fomna Difidensa a l'é pì nen na mnassa.

Dëscorament e soa fija Pavorosa,
Gran-Cheur a l'ha salvaje con man sicura.
Se cheidun a lo chërd nen, ch'a àussa j'euj:
minca tëmma a svaniss là giù!

E cand che ij sopèt a balo content,
costa testa a-j fà dì: "I son lìber a la fin!".

Nòte

↑ Salm 23:1-3 - “Nosgnor a l’é mè bërgé: am fà manché nen. Am men-a a dij pasturagi bondos e am fà andé anté ch’i treuvo d’eve chete. Am ristora le fòrse e am men-a për dij senté giust: Chiel a mancherà mai ‘d paròla”.
↑ Ebreo 5:2 - “A l'é n'òm ch'a sà pro d'avèj compassion ëd coj ch'a fan ëd pecà d'ignoransa e ch'a falisso, përchè chiel midem a l'é sogèt a j'istesse dëbolësse ch'a l'han lor”; Isaìa 2:2-5; 40:1-2 - “Ant ij di darié, ël Mont ëd la Ca ‘d Nosgnor a sarà ël pì àut - ël leu pì d’amportansa dla tera. As alvrà bin ëdzora dj’àutri mont, e ‘d gent da tut ël mond as arvërsrà ansilà për rendje onor a Nosgnor. Ëd gent da tute le nassion a vniran e a diran: ‘Vnì, montoma a la ca ‘d Nosgnor, la ca dël Dé ‘d Giacòb. Ambelelà chiel an mostrerà soe vie, e nojàutri i marceroma an sij sò vieuj. Përchè la dotrin-a ‘d Nosgnor a surtirà da Sion, soa paròla a surtirà da Gerusalem. A sarà chiel ël giùdes an tra le nassion, chiel a farà da àrbiter dzora dij pòpoj. Ant la fòrgia a modlaran soe spa për fé dë slòire, e 'd soe lanse a në faran ëd mëssòire. A-i saran pa pì ‘d nassion ch’a ampugneran lë spà contra 'd n’àutra, nì a s’antrenran pa pì a fé la guèra. Vnì, vojàutri ij dissendent ëd Giacòb, marcioma al ciàir ëd Nosgnor! ... Consolé, consolé mia gent a dis vòst Dé. Parlé al cheur ëd Gerusalem e nunsieje che ij sò di da s-ciavandé a son rivà a la fin, ch’a l’é staje përdonà soe colpe, ch’a l’ha arseivù da Nosgnor na retribussion dobia për tùit ij sò pecà”.
↑ A sarìo soe nòre: Misericòrdia, Marta, Grassia e Febe.
↑ Geremìa 23:4 - “I-j darai an goerna a ‘d bon bërgé ch’a-j pasturo e a l’avran pa pì tëmma che cheidun a-j fasa ‘d mal. Gnanca un ëd lor a andrà pa pì a perdse e as trovrà dun-a cola ch’a manca. I lo diso mi, ël Signor”; Esechiel 34:11-16 - “Përché sossì a l'é lòn ch'a dis ël sovran Signor: Vardé: mi midem i andrai a l'arserca 'd mie feje e i-j troverai. I sarai tanme 'n bërgé për sò strop dësperdù. I troverai mie feje e i j'arcupererai da tùit ij leugh anté ch'a son spërdusse cand ch' a l'era fros e scur. Mie feje i-j farai seurte d'ant le nassion e i-j archeuierai dai pais foresté. I-j porterai torna an sò pais. I-j farai pasturé an sle montagne d'Israel, aranda dij torent e an tùit ij leugh anté ch'a sta la gent. Vera, i darai a lor ëd bon pasturagi an sj'àute colin-e d'Israel. Ambelelà as cogeran pàsie ant ij bej leugh e a saran sodisfàite dla bon-a erba dle colin-e. Mi midem i farai pasturé mie feje e mi midem i-j farai cogé an sl'erba, a fortiss ël Signor sovran. I andrai a l'arserca dle feje dësperdùe e i farai artorné cole ch'a 'ndasio dëdsà e dëdlà sensa ch'a savèisso 'ndoa ch'a l'ero. I-j binderai le ferìe e i darai fòrsa a cole ch'a son malàvie. I farài fòra, nopà, coj bërgé ch'a l'ero angrassasse e fasse fòrt grassie a mè strop. Ëdcò lor i-j faraj mangé - ma 'd mè giudissi!”.
↑ 1 Gioann 2:13-14 - “Vojàutri pare, i vë scrivo përchè ch'i l'eve conossù col ch'a esistìa fin-a dal prinsipi. Giovo, i vë scrivo përchè ch'i l'eve batù 'l Malègn. Fieuj, i vë scrivo përchè ch'i l'eve conossù 'l Pare. Pare, i vë scrivo përchè i l'eve conossù col ch'a esistìa fin-a dal prinsipi. Giovo, i l'hai scrivuve përchè ch'i seve fòrt. La paròla 'd Nosgnor a stà an vojàutri e i l'eve batù 'l Malègn”.
↑ Citassion da Isaìa 11:6 - “An col di-lì ël luv a vivrà ansem al babero, la pantera a starà cogià con ël cravòt. Ël vailet e ‘l leon a mangeran ansema, e na masnà a j'ëmnerà”. Për armarché che Nosgnor a-j guerna, basta ch’a resto an sla stra giusta.

[1] Salm 23:1-3 - “Nosgnor a l’é mè bërgé: am fà manché nen. Am men-a a dij pasturagi bondos e am fà andé anté ch’i treuvo d’eve chete. Am ristora le fòrse e am men-a për dij senté giust: Chiel a mancherà mai ‘d paròla”.

[2] Ebreo 5:2 - “A l'é n'òm ch'a sà pro d'avèj compassion ëd coj ch'a fan ëd pecà d'ignoransa e ch'a falisso, përchè chiel midem a l'é sogèt a j'istesse dëbolësse ch'a l'han lor”; Isaìa 2:2-5; 40:1-2 - “Ant ij di darié, ël Mont ëd la Ca ‘d Nosgnor a sarà ël pì àut - ël leu pì d’amportansa dla tera. As alvrà bin ëdzora dj’àutri mont, e ‘d gent da tut ël mond as arvërsrà ansilà për rendje onor a Nosgnor. Ëd gent da tute le nassion a vniran e a diran: ‘Vnì, montoma a la ca ‘d Nosgnor, la ca dël Dé ‘d Giacòb. Ambelelà chiel an mostrerà soe vie, e nojàutri i marceroma an sij sò vieuj. Përchè la dotrin-a ‘d Nosgnor a surtirà da Sion, soa paròla a surtirà da Gerusalem. A sarà chiel ël giùdes an tra le nassion, chiel a farà da àrbiter dzora dij pòpoj. Ant la fòrgia a modlaran soe spa për fé dë slòire, e 'd soe lanse a në faran ëd mëssòire. A-i saran pa pì ‘d nassion ch’a ampugneran lë spà contra 'd n’àutra, nì a s’antrenran pa pì a fé la guèra. Vnì, vojàutri ij dissendent ëd Giacòb, marcioma al ciàir ëd Nosgnor! ... Consolé, consolé mia gent a dis vòst Dé. Parlé al cheur ëd Gerusalem e nunsieje che ij sò di da s-ciavandé a son rivà a la fin, ch’a l’é staje përdonà soe colpe, ch’a l’ha arseivù da Nosgnor na retribussion dobia për tùit ij sò pecà”.

[3] A sarìo soe nòre: Misericòrdia, Marta, Grassia e Febe.

[4] Geremìa 23:4 - “I-j darai an goerna a ‘d bon bërgé ch’a-j pasturo e a l’avran pa pì tëmma che cheidun a-j fasa ‘d mal. Gnanca un ëd lor a andrà pa pì a perdse e as trovrà dun-a cola ch’a manca. I lo diso mi, ël Signor”; Esechiel 34:11-16 - “Përché sossì a l'é lòn ch'a dis ël sovran Signor: Vardé: mi midem i andrai a l'arserca 'd mie feje e i-j troverai. I sarai tanme 'n bërgé për sò strop dësperdù. I troverai mie feje e i j'arcupererai da tùit ij leugh anté ch'a son spërdusse cand ch' a l'era fros e scur. Mie feje i-j farai seurte d'ant le nassion e i-j archeuierai dai pais foresté. I-j porterai torna an sò pais. I-j farai pasturé an sle montagne d'Israel, aranda dij torent e an tùit ij leugh anté ch'a sta la gent. Vera, i darai a lor ëd bon pasturagi an sj'àute colin-e d'Israel. Ambelelà as cogeran pàsie ant ij bej leugh e a saran sodisfàite dla bon-a erba dle colin-e. Mi midem i farai pasturé mie feje e mi midem i-j farai cogé an sl'erba, a fortiss ël Signor sovran. I andrai a l'arserca dle feje dësperdùe e i farai artorné cole ch'a 'ndasio dëdsà e dëdlà sensa ch'a savèisso 'ndoa ch'a l'ero. I-j binderai le ferìe e i darai fòrsa a cole ch'a son malàvie. I farài fòra, nopà, coj bërgé ch'a l'ero angrassasse e fasse fòrt grassie a mè strop. Ëdcò lor i-j faraj mangé - ma 'd mè giudissi!”.

[5] 1 Gioann 2:13-14 - “Vojàutri pare, i vë scrivo përchè ch'i l'eve conossù col ch'a esistìa fin-a dal prinsipi. Giovo, i vë scrivo përchè ch'i l'eve batù 'l Malègn. Fieuj, i vë scrivo përchè ch'i l'eve conossù 'l Pare. Pare, i vë scrivo përchè i l'eve conossù col ch'a esistìa fin-a dal prinsipi. Giovo, i l'hai scrivuve përchè ch'i seve fòrt. La paròla 'd Nosgnor a stà an vojàutri e i l'eve batù 'l Malègn”.

[6] Citassion da Isaìa 11:6 - “An col di-lì ël luv a vivrà ansem al babero, la pantera a starà cogià con ël cravòt. Ël vailet e ‘l leon a mangeran ansema, e na masnà a j'ëmnerà”. Për armarché che Nosgnor a-j guerna, basta ch’a resto an sla stra giusta.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]