Ël Camin dij Pelerin (sconda part)

Tape:: prima part - Introdussion - 2-1 - 2-2 - 2-3 - 2-4 - 2-5 - 2-6 - 2-7 - 2-8 - 2-9 - 2-10 - 2-11 - 2-12 - 2-13 - 2-14 - 2-15 - 2-16 - 2-17 - 2-18 - 2-19 - 2-20- 2-21

22. Monsù Onestà

Peui a son aussasse e a son andàit anans an sò camin. Ore, pòch anans ëd lor a j’era na rol e sota ‘d chila a l’han trovà, cand ch’a son rivaje, un vej Pelerin ch’a durmìa dla longa. A l’han capì ch’a l’era ‘n Pelerin da coma ch’a l’era vestì, da sò bordon e da soa corèja. Parèj, la guida, monsù Gran-Cheur, a l’ha dësvijalo e ‘l vej gentilòm, mentre ch’aussava j’euj, a l’ha sclamà: “Lòn ch’ancàpita? Chi sevene e lòn ch’i feve ambelessì?”.

Gran-Cheur: “Sù, brav òm, gnun-a rason ëd sagrinesse. Ambelessì a j’é mach d’amis”. Pura col vej, butand-se an pé a l’é restà pitòst sospetos e a vorìa savèj chi ‘d precis a l’ero ij nòstri. Alora la guida a l’ha dit: “Mè nòm a l’é Gran-Cheur e i son la guida ‘d costi Pelerin, ch’a son an viage anver al pais dël Cel”.

Onestà. Alora monsù Onestà [col-lì a l’era sò nòm] a l’ha dit: “Esse pa surprèis, i l’avìa tëmma che vojàutri i fusse dla companìa ‘d coj che, chèich temp fà, a l’avìo derobà Pocafede ‘d sò arzan. Ora ch’iv bèico mej, i më smije ‘d gent pì onesta ‘d coj-là”.

Gran-Cheur: “Ma lòn ch’i l’avrìe podù o vorsù fé për dësfend-te se nojàutri i fusso stàit përdabon ëd cola companìa?”.

Onestà: “Fé? Mi i l’avrìa combatù fin-a a l’ùltim respir ch’a sarìa stàit an mi; e s’i l’avèissa falo, i son sicur ch’i l’avrìe pa podù avèj la mej ‘d mi, përchè ‘n cristian a peul mai esse butà an derota, a meno ch’as renda da sol”.

Gran-cheur: “Bin dit, pare Onest”, a l’ha dit la guida, “da lolì i arconòsso ch’it ses n’òm ëd valor, përchè ch’it l’has dit la vrità”.

Onestà: “E da lolì i sai ‘dcò ch’it conòsse lòn ch’a sìa ‘l ver Pelerinagi, përchè tuti j’àutri a penso che nojàutri i sio ij pì facil da buté an derota”.

Gran-Cheur: “Bin, i son content ch’i soma ancontrasse, ma adess i l’hai anvìa ‘d conòsse tò nòm e ‘l nòm dël leu da ‘ndova ch’it ses partì”.

Onestà: “Mè nòm i peudo nen ditlo, ma mi i son partì da la sità dë Stupidità, ch’a sta nen da leugn da la sità ‘d Dëstrussion”.

Gran-Cheur: “Antëressant, ma i penso ‘d podèj andviné tò nòm: é-lo pa Onestà, ‘l vej?”.

Onestà. A l’é parèj che ‘l vej gentilòm a l’é dventà ross, e a l’ha dit: “Pa nen Onestà ‘d manera astrata, ma Onestà a l’é mè nòm e mi i vorìa che mia natura a concordèissa con col nòm. Ma, monsù,” a l’ha dit ël vej gentilòm, “com é-lo che ti ‘t l’has andvinà lòn che mi i son, mach an savend ch’i ven-o da tal leu”.

Gran-Cheur: “I l’hai sentune parlé prima da mè Signor, përchè Chiel a conòss tut lòn ch’as fà an sla tèra. Ma i l’hai sovens domandame com’é-lo ch’a-i sìa na sità ch’a pòrta col nòm, përchè toa sità a l’é pes che la Sità ‘d Dëstrussion midema”.

Onestà: “Vera, is trovoma na vira pì da leugn dël sol e për lon i soma pì frèid e svantà. Tutun, bele se n’òm a fussa ‘d giassa, cand ël Sol ëd la Giustissia as leva an sù chiel, sò cheur as slinguerìa, e lolì a l’é capità con mi”.

Gran-Cheur: “I lo chërdo pro, pare Onestà. I lo chërdo përchè ch’i sai che a l’é vera”.

Peui, ël vej gentilòm a l’ha daje ‘l salùt a tùit ij Pelerin con un basin sant d’amor, e a l’ha ciamaje ij sò nòm e coma ch’a ‘ndasìa sò pelerinagi.

Cristiana. Alora Cristiana a l’ha dit: “I chërdo che ti ’t l’has già sentù mè nòm. Ël brav Cristian a l’era mè marì, e costi quatr a son soe masnà”. Ma i peule imaginé vàire che col vej monsù a fussa stàit frapà cand chila a l’avìa dije sò nòm. Chiel a sautava ‘d gòj, a suridìa e a l’ha benedije con mila bon auguri, an disend:

Onestà: “I l’hai sentù tant ëd tò marì, dij sò viage e dle bataje ch’a l’avìa fàit durant ij sò di. Ch’it sìe consolà dal fàit che ‘l nòm ëd tò marì a arson-a an tute le bande dël mond: soa Fej, sò coragi, soa përseveransa, soa sincerità: tut lolì a l’ha rendù famos sò nòm”. Peui a l’é virasse anvers ai matòt, a l’ha ciamaje ij sò nòm e, cand che lor a l’han dijlo, a l’ha dije: “Maté, ch’it sìe coma Maté ‘l publican - pa nen ij sò vissi, ma soe virtù. Samuel, ch’it sie coma ‘l profeta Samuel, òm ëd fede e ‘d preghiera. Giusèp, ch’it sie coma Giusèp ant la ca ‘d Potifar, cast, e un ch’a scapa via da le tentassion. E Giaco, ch’it sìe coma Giaco ‘l Giust, e coma Giaco, ‘l frel ëd Nosgnor^[1]”.

Peui a l’han dije ‘d Misericòrdia e ‘d coma ch’a l’avìa chità soa sità e soa gent e coma ch’a l’era vnùa ansema a Cristiana e ai sò fieuj. A lolì, ël vej òm onest a l’ha dit: “Misericòrdia é-lo tò nòm? Che ti ’t sie sostnùa da la misericòrdia e portà a travers ëd tute cole dificoltà ch’it l’avras ant tò viage; fin-a tant che ti ’t rive a col leugh anté ch’a-i é la sorgiss istessa dla misericòrdia për toa consolassion granda”.

Tut sossì mentre che la guida, monsù Gran-Cheur a dasìa ‘d segn ëd piasì grand e a suridìa pr’ avèj trovà ‘n tal brav compagn.

23. La stòria ‘d monsù Tërmolant

Ore, mentre ch’a marciavo tùit ansema, la guida a l’ha ciamaje al vej gentilòm se chiel a conossèissa cheidun ch’as ciama monsù Tërmolant, ch’a l’era vnùit an Pelerinage da cole soe istesse bande.

Onestà. “Si, i lo conòsso bin,” chiel a l’ha dit. “A l’era n’òm ch’a l’avìa an chiel l’essensa dla vera Fej, ma a l’era ‘dcò un dij Pelerin pì difìcil che mi i l’avèissa mai ancontrà”.

Gran-cheur: “Vera, ti ’t lo conossìe përdabon, sicoma tl’has dame ‘d chiel na dëscrission giusta e precisa”.

Onestà. “A l’é parèj përchè mi i j’era un dij sò grand amis. I j’era con chiel cand ch’a l’avìa 'ncaminà a sagrinesse dla condission ëd sò spirit e ‘d lòn ch’a sarìa capitane”.

Gran-Cheur: “Mi i j’era soa guida da la ca ‘d mè Signor fin-a a la pòrta dla Sità dël Cel”.

Onestà: “Alora ti ’t savie bin che chiel a l’era ‘n tipo pitòst complicà”.

Gran-cheur: “Pròpi parèj, ma mi i lo podìa bin soporté, përchè coj ch’a l’han mia vocassion midema a-j son soèns fidà ‘d përson-e con ëd caràter parèj”.

Onestà: “Alora parloma ‘n pò ‘d chiel e ‘d coma chiel a sia comportasse sota toa diression”.

Gran-Cheur: “Aidemì, chiel a l’avìa sèmper tëmma ‘d nen rivé 'ndova ch’a vorìa andé. Tut a lo sburdìa: tut lòn ch’a në sentìa parlé, fin-a mach un segn d’oposission contra ‘d chiel a lo fasìa tërmolé. I l’hai sentù dì che chiel a l’era restà a grogné për pì d’un mèis ant ël Mojiss ëd la Dësperassion. Pura, malgré ch’a vëdèissa d’àutri a travërselo anans ëd chiel, as n'ancalava pa a felo, ëdcò se d’àutri a l’avrìo bin daje na man për seurt-ne fòra. Ma a vorìa gnanca torness-ne andré. A disìa ch’a sarìa mòrt s’a fussa nen riussì a rivé a la Sità dël Cel. As dëscoragiava anans ëd minca dificoltà e a s’antrapava ‘dcò a la mìnima còsa ch’as j presentava. Apress d’esse restà ant ël Mojiss ëd la Dësperassion për vàire, com i disìa, na matin ëd sol, i sai nen coma, a l’ha pijà la decision ëd prové ‘d seurt-ne, e, a la fin, a l’é riussì a travërselo. Ma cand ch’a l’era rivà da l’àutra part, a podìa nen chërde d’avèjla fàita. I penso che chiel a l’avèissa ‘ël Mojiss ëd la Dësperassion an soa ment midema, un mojiss ch’as portava dontsëssìa, dësnò a sarìa pa ëstàit coma chiel a l’era. A l’é parèj rivà a la Pòrta - i seve cola che mi 'm n’arferisso - cola ch’a stà al prinsìpi dël camin; e edcò lì chiel a l’é restà ‘n bel pò anans d’ancalesse a tambussé. Cand che la Pòrta a l’é dovertasse, a l’é tirasse andré e a l’ha lassà passé d’àutri, disend ch’a në j’era pa degn. Bele s’a fussa rivà a la Pòrta anans d’àutri, vàire ‘d lor a sarìo intraie prima ‘d chiel. Là, col pòvrom a stasìa tërmoland e antërduà. As podrìa dì che chiel a l’avrìa comovù ‘l cheur ëd chicassìa ch’a lo vëdèissa, ma a vorìa gnanca torness-ne andaré. A la fin a l’ha ciapà ‘l martel-batòcc ch’a pendìa da la Pòrta, a l’ha solevalo e a l’ha dàit un pcit colp o doi; alora cheidun a l’ha dovertaje, ma chiel tòst a l’é artirasse com anans. Col ch’a l’avìa dovertaje a l’é surtì darera ‘d chiel e a l’ha dije: “Ti, tërmolant, lòn ch’it veule?”. A coste paròle chiel a l’é tombà për tèra. Col ch’a l’avìa parlaje a l’era maravijasse an vëddend-lo tant fiach. A l’ha dije: “Pas a ti; sù, i l’hai dovertate la Pòrta; intra, përchè ch’it ses benedì”. Anlora chiel a l’é aussasse e a l’é intrà, sempe tërmoland, e cand ch’a l’era a la fin andrinta, a l’avìa onta ‘d mostré sò moro.

Bin, apress d’esse stàit ospità lì për un pò, coma ch’i seve ch’a l’é la costuma, a l’han ordinaje d’andé anans për soa stra, e a l’han ëdcò dije col ch’a l’era ‘l përcors ch’a l’avìa da ciapé. Parèj a l’é andàit anans fintant ch’a l’é rivà a ca nòstra; ma, coma ch’a l’avìa comportasse a la Pòrta, parèj a l’ha fàit a la pòrta ‘d mè padron, l’Antèrpret. A l’é restà lì për un bel pò al frèid anans d’arzighesse a ciamé, pura a vorìa nen torness-ne andré, Antlora le neuit a l’ero longhe e frèide. A l’avìa fin-a na litra d’arcomandassion da mostré a mè padron për podèj esse bin arseivù e acordeje la consolassion ëd soa ca; e ‘dcò për consentije d’arsèive na guida gorëgna e ‘d valor, përchè chiel midem a l’era n’òm dal cheur vil; e, con tut lòn, a seguitava d’avèj tëmma ‘d ciamé a la pòrta. Parèj a l’é restasse lì, sù e giù, fintant che, povròm, a l’é dventà scasi afamà. Pròpi parèj, tant grand a l’era sò scorament che, bele se a vëddèissa d’àutri intré apress d’avèj tambussà, a l’avìa tëmma d’arzighesse a felo chiel.

A la fin, i penso d’avèj vardà da la fnestra e armarcà ch’a-i era lì n’òm ch’a ‘ndasìa anans e ‘ndré ‘dnans ëd la pòrta. Parèj, i son andàit da chiel e i l’hai ciamaje chi ch’a l’era, ma povròm, a l’avìa ‘d lerme ant j’eui. Mi i l’avìa bin capì lòn che chiel a vorèissa, parèj i son tornà antëcà e i l’hai parlane a coj dla ca e i l’oma arferì la còsa a nòst Signor. Anlora Chiel a l’ha torna mandame fòra për supliché che chiel a intrèissa, ma a l’é stàit dur a felo. A la fin a l’é bin intrà e i peudo dì che mè Signor a l’ha tratalo con tanta grinor e passiensa. A-i era an sla tàula ‘d bon bocon e vàire a l’ero stàit butà an soa scuela. Alora chiel a l’ha presentà soa litra d’arcomandassion e mè Signor, apress d’avèjla lesùa, a l’ha dit che ij sò desideri a-j fusso acordà. Parèj, cand ch’a l’é stàit lì për un bel pò, a smijava ch’a l’era dasse ‘d coragi e dë sté asi e pasi, përchè mè padron, i l’eve da savèj, a l’é motobin gentil e a la man, dzortut con coj ch’a l’han pàu. Për lòn a l’ha portalo anvers ëd chiel, coma ch’a podìa serve për ancoragelo. Bin, cand che peui a l’ha dàit n’ociada a le ròbe dël pòst e ch’a l’era pront për arpijé ‘l camin, mè Signor, coma ch’a l’avìa fàit anans për Cristian, a l’ha daje na bota ‘d licor e cheicòsa ‘d bon da mangé. Donca mi e chiel i soma ancaminasse e mi i marciava anans ëd chiel; ma l’òm a l’era ‘d pòche paròle e mach a tirava ‘d sospir fòrt.

Cand ch’i soma rivà al leugh anté ch’as vëdìo tre òm ampicà, chiel a l’ha dit d’avèj tëmma che ‘dcò chiel a l’avrìa podù fé cola fin. A smijava content mach cand ch’a l’ha vëddù la cros e ‘l sepolcr. Ambelelì a l’ha confëssà d’avèj l’anvìa ‘d fërmesse lì ‘n pò a vardé; e për un pò a smijava avèj ‘d gòj. Cand chi soma rivà, contut, a la Colin-a dla Dificoltà, a l’ha faje nen cas, nì a l’ha avù tanta tëmma dij leon, përchè i l’eve da savèj che sò problema a riguardava nen còse coma cole-lì; soa tëmma a riguardava soa acetassion final.

I l’hai falo intré ant la ca dita “Na blëssa”, i chërdo, anans che chiel a lo vorèissa. Peui, cand ch’a l’era drinta, i l’hai faje conòsse le damisele ch’a l’ero ‘d col pòst; ma a l’avìa onta d’avèj tròpa companìa. A l’avìa 'nvìa ‘d resté mach daspërchiel; pura a-j piasìa ‘d bërtavlé e soèns as butava darera d’un paravent për sente le ciàciare dj’àutri. A-j piasìo ‘dcò tant le còse antiche e ‘d mediteje an soa ment. A l’ha dime peui pì tard ch’aj piasìa sté an cole doe ca ch’a ‘era surtine për ùltim, visadì, a la "Pòrta" e a cola dl’Antërpret, ma ch’as ancalava pròpi nen ëd ciamé.

Cand ch’i soma ‘dcò calà da la Ca Na Blëssa giù për la colin-a ant la Val ëd l’Umiliassion, chiel a-i calava mej ëd tanti ch’i l’hai compagnaje, përchè a chiel a-j fasìa nen vàire ch’a fussa meschin, se mach a l’avèissa podù esse content a la fin dël Pelerinage. Vera, i chërdo ch’a-i fussa na sòrt ëd simpatìa an tra cola val e chiel, përchè i l’avìa mai pì vëddulo csì tant content an tut sò Pelerinage che cand ch’a l’era an cola val. Ambelelì ai piasìa dë sté cogià e ambrassé ‘l teren, e basoté le fior mideme ch’a chërsìo an costa val^[2]. A s'alvava fin-a minca matin a la primalba bonora mach për spassëgé anans e andré an costa val.

Tutun, cand ch’i soma rivà ant la Val dl’Ombra ëd la Mòrt, i pensava pròpi d’avèj përdù col òm, nen përchè ch’a l’avèissa l’inclinassion ëd torness-ne andré - lolì a l’avìa sempe faje oror, ma ch’a sarìa mòrt da la pàu. Chiel a crijava che ‘d sicur jë spirit folèt a l’avrìo ciapalo e ch’a l’avrìa pa poduje arziste. A fasìa tant ëd col brut ciadel che se lor a l’avèisso sentùlo, a sarìo stàit ancoragià a ven-e e caschene adòss. Ma ‘d sossì i l’hai fàit motobin atension: che costa comba a l’era tant chieta damentre ch’a la travërsava coma ch’i l’hai mai vëddula anans o dòp. I chërdo che coj nemis ambelelì a l’avèisso ‘ntlora coma ‘n fren da part ëd Nosgnor, e ‘d nen butesse antrames fintant che Tërmolant a na fussa surtì.

Adess a sarìa tròp noios contete tut, për lòn i mensionerai mach n’àutr passage o doi. Cand ch’a l’é rivà a la Fera dle Vanità, i pensava che chiel a l’avrìa combatù contra tuti j’òm ëd la fera; i l’avìa tëmma che tùit e doi i sarìo stàit colpì an testa, tant chiel a l’era ancagnisse contra soe folairà ‘d lor. Ant ël Teren dl'Ancantament chiel a l’era ‘dcò motobin svicc, ma cand ch’a l’é rivà al fium anté ch’a-i era pa ‘d pont, ëdcò lì a l’é tombà an condission greve. Ore, a disìa, a sarìa nià lì për sèmper, e donch a l’avrìa mai pì vëddù col visagi che chiel a l’avìa përcorù csi tante mija për podèjlo contemplé.

E ambelelì, tutun, i l’hai ‘dcò armarcà che an col temp-lì l’eva dël fium a l’era pì bassa ‘d lòn ch’i l’avìa mai vëddù an tuta mia vita. Parèj, Tërmolant a l’ha travërsà col fium con nen ëd pì che ij pé bagnà. Cand peui a montava fin-a al Gran Cancel, monsù Gran-Cheur a l’ha comensà a salutelo e a feje vòt che chiel a l’avrìa avù lassù na bon-a acoliensa; parèj a l’ha dit: ‘I lo farai, i lo farai’. Peui i soma separasse e i l’hai mai pì vëddulo”.

Onestà: “Alora a la fin tut a l’é andàit bin. Pa vera?”.

Gran-Cheur: “Si, si, i l’hai mai avù ‘d dubi a sò rësguard. A l’era n’òm dë spirit soasì, mach che a l’é sempe tnusse bass e lolì a l’ha rendù soa vita ‘n badò për chiel midem e tantsagrinosa për j’àutri^[3]”.

Chiel, pì ‘d tanti d’àutri a l’era sensìbil al pecà; a l’avìa csì tanta pàu ‘d porté dann a d’àutri che soèns as privava ‘d lòn ch’a l’era lécit mach për nen esse càusa d’ofèisa a cheidun^[4]”.

Onestà: “Ma cola ch’a podrìa esse la rason che ‘n tal brav òm a l’àbia passà tùit ij sò di tant ant lë scurità?”.

Gran-Cheur: “Për lolì a-i é doe sòrt ëd rason. Un-a a l’é che Dé, an soa saviëssa, a l’ha vorsù ch’a fussa parèj: a-i é ‘d coj ch’a l’han da soné la fluta e d’àutri ch’a l’han da pioré^[5]. Ore, monsù Tërmolant a l’era coma chi ch’a son-a ‘l bass. Chiel e coj ch’a son parija a son-o ‘l trombon, ch’a l’ha ‘d ton pì arnos, malincònich, visavì d’àutri strument musical - bele se, an vrità, a-i é ‘d coj ch’a diso che ‘l bass a sìa la base dla mùsica. Për lòn ch’am riguarda, am pias pròpi nen cola profession ëd fede ch’a l’àbia nen na ment greva ‘d pensé sombr. La prima còrda che ‘n musicant a toca, ‘d sòlit a l’é ‘l bass, cand ch’a veul acordé tut ël rest; e Dé midem a son-a për prim costa còrda cand ch’a buta l’ànima an armonìa con Chiel. Tutun, varda-sì cola ch’a l’era l’impërfession ëd monsù Tërmolant: a riussìa nen a soné n’àutra mùsica che cola-lì, fin-a ai temp darié ‘d soa vita. Im ciapo la libertà, ambelessì, ‘d parlé ‘d manera metafòrica për ansighé l’anteligensa dij letor giovo; e përchè, ant ël lìber dl’Arvelassion, ij salvà a son paragonà a ‘n grop ëd musicant ch’a son-o soe trombe e soe àrpe, e ch’a canto ‘dnans al Tròno^[6]”.

Onest: “Da coma ch’it l’has parlamne, chiel a l’era përdabon n’òm pien ëd zelo. A l’avìa nen tëmma dle dificoltà, dij leon, dla Fera dla Vanità. A l’avìa mach teror dël pecà, dla mòrt e dl’anfern, përchè ch’a l’avìa ‘d dubi ëd podèj rivé a la salvassion.

Gran-Cheur: “It l’has dila bin: cole-lì a l’ero le ròbe ch’a lo sagrinavo. Coma ch’it l’has bin osservà, coj sò sentiment a surtìo da la debolëssa ‘d soa ment, e pa nen da na debolëssa dë spirit riguard a la part pràtica dla vita dël Pelerin. Im ancalerìa fin-a dì che, coma ch’a dis ël proverbi, chiel a l’avrìa podù fin-a mòrde ‘n brandon afoà s’a-j fussa stàit d’antrap; ma le còse ch’a son un fardlagi, e ch'a l'ero un badò për chiel, a-i é gnun ch’a sìa mai riussì a socrolèssje da còl facilment.

Cristiana. Costa dëscrission ëd monsù Tërmolant a l’ha fame bin. I pensava che gnun a fussa stàit coma mi; ma i vëddo ch’a-i é na certa smijansa an tra cost brav òm e mi. Mach ch'i j’ero divers an doe ròbe: ij sò sagrin a l’ero sì grand ch’a s-ciopavo; ma ij mè i-j tnisìa drinta. Për chiel, ij sò a l’ero ‘n pèis tant grand ch’a podìa gnanca tambussé a le pòrte dle ca anté ch’a sarìa stàit antërtnù; ma ij mè am fasìo tambussé pì fòrt ancora.

Misericòrdia: “S’i peudo dì lòn ch’i l’hai ant ël cheur, i l’hai da dì ch’a-i era an chiel ëdcò cheicòsa ch’a-i é an mi. Përchè i l’hai sèmper avù pì pàu dël lagh ëd feu e dla pèrdita d’un pòst an paradis, che dla pèrdita d’àutre còse. I pensava: se mach i podèissa avèj la gòj d’avèj n’abitassion ambelelì, lolì am sarìa assé, bele s’i dovèissa arnunsié a tut ël mond për conquistela!”.

Maté. Alora Maté a l’ha dit: “La pàu a l’era na còsa ch’am fasìa pensé ch’i j’era da leugn da l’avèj drinta ‘d mi lòn ch’a compagna la salvassion; ma s’a l’era parèj për un brav òm coma chiel, përchè a podrìa andé bin ëdcò con mi?”.

Giaco: “Gnun-a pau, gnun-a grassia”, a l’ha dit Giaco. “Tutun, s’a-i sia nen sempe la grassia andova ch’a j’é la pàu dl’anfern, con tut lòn, për ess-ne sicur, a-i é pa ‘d grassia là ‘ndova ch’a-i é nen la tëmma ‘d Dé”.

Gran-Cheur: “Bin dit, Giaco, it l’has capì lòn ch'a conta, përchè ‘la tëmma ‘d Dé a l’é ‘l prinsipi dla saviëssa’, e, për esse sicur, coj ch’a veulo ‘l prinsìpi a l’han pa nì la metà nì la fin. Ma i butroma fin a cost sogèt a riguard ëd monsù Tërmolant apress d’avèj mandaje cost adieu:

Bin, magìster Tërmolant,
ti ’t l’avìes tëmma ‘d tò Dé con fidelità,
e minca na colpa it l’has schivià,
për nen tombé ant l’iniquità.

It l’avìe tëmma dël lagh e dl’Abim tënbros-
òh, se mach a fussa parèj për tuti!
Ma chi ch’a l’é pa giudissios;
a va ‘ncontra a la dëstrussion.

Nòte

↑ Maté 10:3 - “Flip e Bartromé; Tomà e Maté, col dël pedagi; Giaco, fieul d’Alfé, e Tadé”; Salm 99:6 - “Mosè e Aron a l'ero an tra ij sò sacerdòt! Samuel a l'era an tra 'd coj ch'a 'nvocavo sò Nom! A l'han pregà Nosgnor e chiel a l'ha scotaje”; Génesi 39:1-18 - “J’Ismaelita ch’a l’avìo portà Giusèp an Egit, a l’han vendulo a n’Egissian për nòm Potifar, ch’a l’era n’òm ëd fiusa dël Faraon e comandant ëd la vardia real. Nosgnor a l’era con Giusèp. Tut lòn ch’a-j butava man, Giusèp a-j riussìa bin e parèj a l’é restà ant la ca ‘d sò padron. Sò padron a l’era bin ancorzuss-ne che Nosgnor a l’era con Giusèp e che lòn ch’as ancaminava a fé, an soe man Nosgnor a lo fasìa riesse. Parèj Giusèp a l’era ant le grassie ‘d Potifar e a l’é vnùit esse sò servent përsonal; nen mach lòn, ma a l’ha nominalo fin-a sò mèistr ëd ca e a l’ha fidaje l’aministrassion ëd tùit ij sò beni. Da col moment-lì, për amor ëd Giusep Nosgnor a l’ha benedì la ca dl’Egissian. La benedission ëd Nosgnor a l’era spantiasse ansima tùit ij sò beni, tant an sla ca che an sla campagna. A l’é parèj che Potifar a l’avìa fidà tut a Giusèp, e a-j ciamava cont ëd gnente, se nen dël nutriment ch’a mangiava. Giusep a l’era ‘n giovo bin piantà, ch’a fasìa gòj a vëddlo. Passà ‘n pòch ëd temp, la fomna ‘d sò padron a l’avìa campà j’euj su Giusep, e a l’ha dije: “Ven a cogete con mi!”. Chiel, contut, a l’é arfudasse ‘d felo e a l’ha dit a la fomna ‘d sò padron: “Vëdd, mè sgnor am ciama nen cont ëd lòn ch’a l’é an soa ca e a l’ha dame an man tùit ij sò avèj. Chiel istess a conta nen pì che mi an costa ca; a l’ha proibime gnente, se nen ti, përchè ch’it ses soa fomna. Coma ch’i podrìa feje sto gròss dëspresi e pëcchè contra ‘d Nosgnor?” E combin che minca di a në parlèissa a Giusèp, chiel a consentìa pa d’andé a cogesse con chila. Un di Giusèp a l’é intrà antëcà për fé sò travaj antramentre ch'a-i j’era gnun dj’àutri domesti. La fomna a l’ha ambrancalo për ël mantel disendje: “Ven a cogete con mi!”. Giusèp a l’ha fàila a scapé e a l’é surtì da la ca, ma sò mantel a l’é restaje ant le man ëd cola fomna. Quand che la fomna a l’ha vëddù che Giusèp a l’avìa lassaje ‘l mantel an man e ch’a l’era scapà fòra, a l’ha ciamà ij sò domesti e a l’ha dije: “Vardé, a l’ha portame ant ëcà n’Ebreo për badiné con nojàutri! A l’é intrà për profitess-ne ‘d mi, ma mi i l’hai crijà fòrt. Chiel, pen-a ch’a l’ha sentù ch’i aussava la vos e ch’i ciamava agiùt, a l’ha lassà sò mantel dacant ëd mi, a l’é scapà e a l’é surtì d'ant ëcà”. Chila, peui, a l’é butasse davzin ël mantel ëd chiel fin-a che ‘l padron a l’é tornà a ca. Anlora a l’ha contaje la midema stòria: “Col servent ebreo che ti ‘t l’has portame a ca, a l’é avzinasse a mi për badineme. Pen-a, contut, ch’i l’hai crijà e i l’hai ciamà, a l’ha lassà sò mantel dacant ëd mi e a l’é scapà fòra”.
↑ Complente 3:27-29 - “A l'é bin për l'òm che a peussa porté 'l giov fin-a dal temp ëd soa gioventura; ch’a peussa setesse da sol an goernand ël silensi cand che Nosgnor a lo castija; ch’as në staga dëstèis con la fàcia ant la póer: a peul desse che për chiel a-i sia ‘ncora speransa!”.
↑ Salm 88:1-18 - “Nosgnor! Dé ‘d mìa salvassion! I àusso anvers ëd ti mia preghiera ‘d di e i ven-o ‘dnans ëd ti ‘dcò la neuit. Che mia orassion a peuda intré a toa presensa. Bass-te e fà 'tension a lòn ch’it diso an preghiera. Përchè mia vita a l’é pien-a ‘d sagrin e la mòrt as fà sèmpe pì davzin-a. La gent am trata coma s’i fussa n’òm ch’a l’é lì-lì për meuire, coma n’òm ch’a peul pa pì esse giutà. A l’é coma s’i fussa già stàit portà ant la cambra mortuària e adess i stago cogià coma ‘n cadàver ant la tomba, com'un ch’a peul pa pì arsèive d’agiùt, e fin-a ti, Nosgnor, it l’has bandoname. Ti ’t l’has campame ant un sepolcr ël pì bass ch’a-i sia, ant ël creus pì sombr. Toa flin-a am pèisa a còl; j'onde a l’han pòch a la vira fongame.Ti ‘t l’has gavame fin-a dla presensa dij mè amis, tant mi i-j fasìa scheur. I son tombà ‘nt un trabucèt e i peudo pì nen seurte da lì. Le lerme a l’han ësborgname. Nosgnor! Tùit ij di 't sùplico ‘d giuteme. I àusso anvers ëd ti mie man an preghiera. Podries-to fé ‘d ròbe për ij mòrt tant da lassé tùit ambajà? Podrìo ij mòrt aussesse dai sò leu d’ombre për ringrassiete? Podrìo coj ch’a son cogià an soe tombe proclamé toa misericòrdia e fidelità ant ël leugh ëd la corussion? Podrìa-lo ‘l top conté ‘d toe assion maravijose? Podrìa-lo chicassìa ant la tèra dla dësmentia conté ‘d toa giustissia? Nosgnor! It sùplico! I seguitrai a ‘nvoché tò nòm di apress di. Nosgnor! Përchè l’has-to bandoname? Përchè l’has-to virà tò moro për nen vëdd-me? Mi i son ëstàit paticc da cand ch’i j’era pcit. I l’hai vëddù minca sòrt d’oror e ij patiment a l’han fame vnì dure gambe e brass. Toa ràbia afrosa a l’ha fongame. Jë sbaruv a l’han fame dventé antërpì. A l’han anserciame coma d’eva tùit ij di. Ij dolor a l’han fàit n’aleansa con ëd fòrse ‘d dëstrussion për feme la guèra. It l’has gavame fin-a la consolassion che ij mè amis e compagn pì car a l’avrìo podù deme; coj ch’am conòsso a l’han chitame ant ël top”.
↑ Roman 14:21 - “A l'é bin ëd pa mangé 'd carn, o pa 'd bèive 'd vin, o 'd fé nen qualsëssìa còsa ch'a peussa esse d'antrap a tò frel”; 1 Corint 8:13 - “A l’é për càusa 'd lòn che mi i diso che se 'd ròba da mangé a fà casché an pecà un dij mè frej, i sarìo bin dispòst a mangé mai pì 'd carn, mach për nen fé pëcché mè frel”.
↑ Maté 11:16-18 - “Ma a chi avrai-ne da paragoné sta generassion-sì? A smija a coj fieuj ch'a stan setà 'n piassa e ch'a crijo l'un a l'àutr: 'Për vojàutri i l'oma sonà la fluta e i l'eve nen balà. I l'oma cantà 'd canson da fé pioré e i l'eve nen piorà'. Përché Gioann a l'é vnùit e a l'ha nen ësmangiassà nì sbeivassà, e a diso: 'A l'é 'mposessà da 'n demòni'”.
↑ Arvelassion 8:2; 14:2-3 - “I l’hai vëddù ij set àngej ch’a stan dë 'dnans a Nosgnor, e a l’han daje set trombe. (...) E i l’hai sentù na vos dal cel tanme 'l rabel ch’a fan j’onde dl’océan o tanme l’armor d’un gran tron. La vos ch’i l’hai sentù a smijava ‘l son ëd vàire arpista ch’a son-o ansema. A cantavo un càntich neuv dë 'dnans al tròno e ‘dnans ai quatr esse vivent e ai vintequatr ansian; gnun a podìa amprende col càntich-lì a ecession ëd coj sentequarantequatmila ch’a l’ero stàit riscatà da la tèra”.

[1] Maté 10:3 - “Flip e Bartromé; Tomà e Maté, col dël pedagi; Giaco, fieul d’Alfé, e Tadé”; Salm 99:6 - “Mosè e Aron a l'ero an tra ij sò sacerdòt! Samuel a l'era an tra 'd coj ch'a 'nvocavo sò Nom! A l'han pregà Nosgnor e chiel a l'ha scotaje”; Génesi 39:1-18 - “J’Ismaelita ch’a l’avìo portà Giusèp an Egit, a l’han vendulo a n’Egissian për nòm Potifar, ch’a l’era n’òm ëd fiusa dël Faraon e comandant ëd la vardia real. Nosgnor a l’era con Giusèp. Tut lòn ch’a-j butava man, Giusèp a-j riussìa bin e parèj a l’é restà ant la ca ‘d sò padron. Sò padron a l’era bin ancorzuss-ne che Nosgnor a l’era con Giusèp e che lòn ch’as ancaminava a fé, an soe man Nosgnor a lo fasìa riesse. Parèj Giusèp a l’era ant le grassie ‘d Potifar e a l’é vnùit esse sò servent përsonal; nen mach lòn, ma a l’ha nominalo fin-a sò mèistr ëd ca e a l’ha fidaje l’aministrassion ëd tùit ij sò beni. Da col moment-lì, për amor ëd Giusep Nosgnor a l’ha benedì la ca dl’Egissian. La benedission ëd Nosgnor a l’era spantiasse ansima tùit ij sò beni, tant an sla ca che an sla campagna. A l’é parèj che Potifar a l’avìa fidà tut a Giusèp, e a-j ciamava cont ëd gnente, se nen dël nutriment ch’a mangiava. Giusep a l’era ‘n giovo bin piantà, ch’a fasìa gòj a vëddlo. Passà ‘n pòch ëd temp, la fomna ‘d sò padron a l’avìa campà j’euj su Giusep, e a l’ha dije: “Ven a cogete con mi!”. Chiel, contut, a l’é arfudasse ‘d felo e a l’ha dit a la fomna ‘d sò padron: “Vëdd, mè sgnor am ciama nen cont ëd lòn ch’a l’é an soa ca e a l’ha dame an man tùit ij sò avèj. Chiel istess a conta nen pì che mi an costa ca; a l’ha proibime gnente, se nen ti, përchè ch’it ses soa fomna. Coma ch’i podrìa feje sto gròss dëspresi e pëcchè contra ‘d Nosgnor?” E combin che minca di a në parlèissa a Giusèp, chiel a consentìa pa d’andé a cogesse con chila. Un di Giusèp a l’é intrà antëcà për fé sò travaj antramentre ch'a-i j’era gnun dj’àutri domesti. La fomna a l’ha ambrancalo për ël mantel disendje: “Ven a cogete con mi!”. Giusèp a l’ha fàila a scapé e a l’é surtì da la ca, ma sò mantel a l’é restaje ant le man ëd cola fomna. Quand che la fomna a l’ha vëddù che Giusèp a l’avìa lassaje ‘l mantel an man e ch’a l’era scapà fòra, a l’ha ciamà ij sò domesti e a l’ha dije: “Vardé, a l’ha portame ant ëcà n’Ebreo për badiné con nojàutri! A l’é intrà për profitess-ne ‘d mi, ma mi i l’hai crijà fòrt. Chiel, pen-a ch’a l’ha sentù ch’i aussava la vos e ch’i ciamava agiùt, a l’ha lassà sò mantel dacant ëd mi, a l’é scapà e a l’é surtì d'ant ëcà”. Chila, peui, a l’é butasse davzin ël mantel ëd chiel fin-a che ‘l padron a l’é tornà a ca. Anlora a l’ha contaje la midema stòria: “Col servent ebreo che ti ‘t l’has portame a ca, a l’é avzinasse a mi për badineme. Pen-a, contut, ch’i l’hai crijà e i l’hai ciamà, a l’ha lassà sò mantel dacant ëd mi e a l’é scapà fòra”.

[2] Complente 3:27-29 - “A l'é bin për l'òm che a peussa porté 'l giov fin-a dal temp ëd soa gioventura; ch’a peussa setesse da sol an goernand ël silensi cand che Nosgnor a lo castija; ch’as në staga dëstèis con la fàcia ant la póer: a peul desse che për chiel a-i sia ‘ncora speransa!”.

[3] Salm 88:1-18 - “Nosgnor! Dé ‘d mìa salvassion! I àusso anvers ëd ti mia preghiera ‘d di e i ven-o ‘dnans ëd ti ‘dcò la neuit. Che mia orassion a peuda intré a toa presensa. Bass-te e fà 'tension a lòn ch’it diso an preghiera. Përchè mia vita a l’é pien-a ‘d sagrin e la mòrt as fà sèmpe pì davzin-a. La gent am trata coma s’i fussa n’òm ch’a l’é lì-lì për meuire, coma n’òm ch’a peul pa pì esse giutà. A l’é coma s’i fussa già stàit portà ant la cambra mortuària e adess i stago cogià coma ‘n cadàver ant la tomba, com'un ch’a peul pa pì arsèive d’agiùt, e fin-a ti, Nosgnor, it l’has bandoname. Ti ’t l’has campame ant un sepolcr ël pì bass ch’a-i sia, ant ël creus pì sombr. Toa flin-a am pèisa a còl; j'onde a l’han pòch a la vira fongame.Ti ‘t l’has gavame fin-a dla presensa dij mè amis, tant mi i-j fasìa scheur. I son tombà ‘nt un trabucèt e i peudo pì nen seurte da lì. Le lerme a l’han ësborgname. Nosgnor! Tùit ij di 't sùplico ‘d giuteme. I àusso anvers ëd ti mie man an preghiera. Podries-to fé ‘d ròbe për ij mòrt tant da lassé tùit ambajà? Podrìo ij mòrt aussesse dai sò leu d’ombre për ringrassiete? Podrìo coj ch’a son cogià an soe tombe proclamé toa misericòrdia e fidelità ant ël leugh ëd la corussion? Podrìa-lo ‘l top conté ‘d toe assion maravijose? Podrìa-lo chicassìa ant la tèra dla dësmentia conté ‘d toa giustissia? Nosgnor! It sùplico! I seguitrai a ‘nvoché tò nòm di apress di. Nosgnor! Përchè l’has-to bandoname? Përchè l’has-to virà tò moro për nen vëdd-me? Mi i son ëstàit paticc da cand ch’i j’era pcit. I l’hai vëddù minca sòrt d’oror e ij patiment a l’han fame vnì dure gambe e brass. Toa ràbia afrosa a l’ha fongame. Jë sbaruv a l’han fame dventé antërpì. A l’han anserciame coma d’eva tùit ij di. Ij dolor a l’han fàit n’aleansa con ëd fòrse ‘d dëstrussion për feme la guèra. It l’has gavame fin-a la consolassion che ij mè amis e compagn pì car a l’avrìo podù deme; coj ch’am conòsso a l’han chitame ant ël top”.

[4] Roman 14:21 - “A l'é bin ëd pa mangé 'd carn, o pa 'd bèive 'd vin, o 'd fé nen qualsëssìa còsa ch'a peussa esse d'antrap a tò frel”; 1 Corint 8:13 - “A l’é për càusa 'd lòn che mi i diso che se 'd ròba da mangé a fà casché an pecà un dij mè frej, i sarìo bin dispòst a mangé mai pì 'd carn, mach për nen fé pëcché mè frel”.

[5] Maté 11:16-18 - “Ma a chi avrai-ne da paragoné sta generassion-sì? A smija a coj fieuj ch'a stan setà 'n piassa e ch'a crijo l'un a l'àutr: 'Për vojàutri i l'oma sonà la fluta e i l'eve nen balà. I l'oma cantà 'd canson da fé pioré e i l'eve nen piorà'. Përché Gioann a l'é vnùit e a l'ha nen ësmangiassà nì sbeivassà, e a diso: 'A l'é 'mposessà da 'n demòni'”.

[6] Arvelassion 8:2; 14:2-3 - “I l’hai vëddù ij set àngej ch’a stan dë 'dnans a Nosgnor, e a l’han daje set trombe. (...) E i l’hai sentù na vos dal cel tanme 'l rabel ch’a fan j’onde dl’océan o tanme l’armor d’un gran tron. La vos ch’i l’hai sentù a smijava ‘l son ëd vàire arpista ch’a son-o ansema. A cantavo un càntich neuv dë 'dnans al tròno e ‘dnans ai quatr esse vivent e ai vintequatr ansian; gnun a podìa amprende col càntich-lì a ecession ëd coj sentequarantequatmila ch’a l’ero stàit riscatà da la tèra”.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]